De Nationaal-Socialistische Beweging van Anton Mussert hield er haar landdagen. Op recreatiepark De Goudsberg herinneren restanten van een bakstenen muur met podium daaraan. Sinds 2017 zijn ze een rijksmonument. Plannen voor een educatiecentrum strandden echter. Op initiatief van de gemeente Ede wordt nu gewerkt aan een nieuw plan voor de herontwikkeling van de Muur en haar directe omgeving.

In het eerste concept van ruimtelijk ontwerper Maarten Meevis en landschapsarchitect Eric Blok neemt een kunstwerk op het voorterrein een centrale plaats in. Gedacht wordt aan “een landschappelijk muntje dat een beetje gedraaid in het landschap ligt”.

Een pad omgeven door bomen en recreatiewoningen in het duurdere segment leiden naar deze verhoging. “Bezoekers lopen eerst tegen dat ‘muntje’ aan, ze worden niet meteen geconfronteerd met de imposante muur.”

De Muur, die nu in verval verkeert, wordt in het plan een “zwijgend object”, zeggen Meevis en Blok. “Het bouwwerk heeft wel een voor Nederland heel bijzondere architectuur, maar het is beladen erfgoed. Dat gaan we natuurlijk niet vieren. We voegen een nieuwe beleving aan de plek toe, zodat de oude niet blijft nagalmen. Het landschap voor de muur benadrukt wat het gebouw niet is.”

De ontwerpers noemen woorden als speelsheid, zachtheid, diversiteit en gelijkwaardigheid, maar benadrukken dat er op dit moment niet veel meer dan een voorlopige schets ligt. “Het nieuwe centrum wordt in elk geval een plek voor ontmoeting, voor discussie, voor ontspanning en voor kritisch denken, een plek om te spelen en een plek om kennis te vergaren. Een plek voor duiding ook. Lunteren wordt vaak geassocieerd met de Muur van Mussert, maar het dorp was ook belangrijk voor verzetsorganisaties. Bij de laatste herdenking op 4 mei op de Dam kwam een vrouw uit Lunteren aan het woord wier familie onderduikers verborg.”

De gemeente Ede werkt voor de nieuwe inrichting samen met de provincie Gelderland, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Gelders Landschap & Kasteelen, Stichting Het Luntersche Buurtbos en recreatiepark De Goudsberg. Aanvankelijk zou een in het leven geroepen Stichting Educatiecentrum De Goudsberg, met onder anderen prominente historici in het bestuur, het rijksmonument gaan beheren. ”Al gauw liep ze tegen het probleem van de financiering aan”, licht wethouder De Pater desgevraagd toe. “Als lokale overheid zien we daarom nu voor ons een regierol, onder meer om subsidiestromen aan te boren.”

“Die stichting is doodgebloed”, bevestigt eigenaar Roderick Zoons van De Goudsberg, die ook bestuurslid was. “Al snel was er weinig contact meer.” Zoons, die op het campingterrein opgroeide, is blij dat er eindelijk wat lijkt te gaan gebeuren. “Vroeger was de Muur er gewoon op ons terrein. Er werd gekampeerd, feest gevierd en lol gemaakt. Pas veel later kwamen de discussies over het omstreden karakter van de Muur los. Als je er in Lunteren over begon, werd er gelijk gezegd: Je moet dat ding afbreken, weg ermee, we willen er niet mee geassocieerd worden. Daarna zakte dat weer weg om tien jaar later opnieuw boven te komen drijven. Door de jaren heen is de kijk op de Muur wel veranderd. Meer mensen zien in dat ze wel de moeite waard is om te bewaren en er dan iets goeds mee te doen, zoals nu het voornemen is.”

Het ontwerpplan wordt de komende maanden verder uitgewerkt, waarbij onder meer de haalbaarheid wordt getoetst. In het eerste kwartaal van volgend jaar willen de betrokken partijen een samenwerkingsovereenkomst sluiten, waarin duidelijk gemaakt wordt wie wat gaat onderzoeken en uitvoeren. Over een half jaar wordt een definitiever ontwerp gepresenteerd.