”Met Dante door Italië. Reizend in het voetspoor van de dichter”
Auteur: Frans van Dooren
Uitgeverij: Ambo, Amsterdam, 2004
ISBN 90 263 1862 6
Pagina’s: 248
Prijs: € 19,95. Nederland heeft niet datgene met Hooft of Vondel wat Italië kennelijk met Dante heeft. Op de meest vreemde plaatsen en in de meest onverwachte situaties wordt daar de grote dichter Dante Alighieri (1265-1321) mondeling en schriftelijk geparafraseerd, voorgedragen en aangehaald. Dat gebeurt zowel in dagelijks contact tussen mensen als in officiële toespraken en in sportverslagen in kranten.

De dominantie van Dante valt niet alleen te verklaren uit het feit dat hij verplichte examenstof is in Italië. Men heeft ook een grenzeloze eerbied en bewondering voor de ”sommo poeta”. De in Florence geboren Dante zwierf van 1302 tot 1321 door zijn geboorteland. Zijn werk staat vol met verwijzingen naar de plaatsen waar hij was.

Italië-liefhebbers kunnen nu aan de slag met het jongste boek van Frans van Dooren, een belangrijke Nederlandse Dante-kenner. Van Dooren reisde vijftig keer naar Italië en bracht Dantes aanwezigheid in dat land in kaart. „Het is paradoxaal dat je je als Dante-liefhebber bij het Gardameer eenzamer voelt dan in Pavia of Novara. Je deelt je aanwezigheid met duizenden toeristen die, net als Dante, het meer bella (of schön of mooi) vinden, maar er, op een enkeling na, geen weet van hebben dat de grootste Italiaanse dichter er eeuwen geleden heeft rondgezworven en zijn gedachten erover in schitterende verzen heeft neergelegd.”

Van Dooren sprak met een nazaat van de familie Alighieri, de bezitter van een wijngoed in de Valpolicellastreek, graaf Pieralvise Serego Alighieri. In Rome werd hij in een Romeins trattoria bediend door een ober die tussen de gangen door in ”De Goddelijke Komedie” (”Divina Commedia”) van Dante las. In Dantes geboorteplaats Florence bezocht hij de talloze plaatsen waar leven en werk van de dichter worden gememoreerd.

In het fraaie stadje Certaldo dwaalde hij rond het huis van de Dante-propagandist Boccaccio. Hij memoreert de door de toerist genegeerde stad Urbino, die zich onder het bewind van de Montefeltro’s ontwikkelde tot een cultureel en artistiek brandpunt van Italië, een architectonisch juweel.

Uit Urbino is de mooiste geïllustreerde codex van de ”Divina Commedia” afkomstig, de zogenaamde Urbinate 365. Toen koningin Beatrix in 1985 een bezoek bracht aan de paus, kreeg zij, als de Nederlandse Beatrice (Beatrice was de door Dante aanbeden vrouw), van hem een kostbare facsimile-uitgave van die codex als geschenk aangeboden.

Van Dooren signaleert in de taal nog altijd de invloed van Dante. Toen hij eens op een camping zijn bivak had opgeslagen, hoorde hij een Italiaan zeggen: „Ze zien schimmen aan voor de werkelijkheid”, doelend op de Rode-Brigadeterreur die het land teisterde. Daarmee citeerde de man onbewust met een lichte variatie een Dante-vers. Een agent die bij een oorverdovend lawaai op een andere camping te hulp was geroepen, citeerde spontaan een paar Dante-zinnen: „Ik kwam op een plaats die van ieder licht verstoken was en loeide zoals de zee tijdens een storm wanneer ze door tegenwinden wordt gebeukt.”

”Met Dante door Italië” voert de lezer van provincie tot provincie door het huidige Italië, dat het verleden op vele manieren eert en instandhoudt. Een aanrader voor wie deze zomer met vakantie wil naar Italië en daar een literaire dimensie aan wil toevoegen. In het boek is tevens een praktisch overzicht opgenomen van alle honderd Dante-opschriften in het Italië van vandaag, van Assisi tot Viterbo.