Wat is er aan de hand?

Zeker een half miljoen mensen zagen op sociale media de foto waarop de lijsttrekker van GroenLinks-PvdA staat. Hij zou in zijn privéjet op weg zijn naar een congres met sociaal-democratische leiders van Europa, vorige week zaterdag. Timmermans had naar eigen zeggen geen tijd om deel te nemen aan het verkiezingsdebat van RTL, maar nam zondag wel deel aan de grote klimaatmars in Amsterdam.

De commentaren liegen er niet om. Kaviaarsocialist, zegt de een. Echt iemand die opkomt voor mensen met een kleine beurs, zegt een ander cynisch. Ga iemand anders voor de gek houden, sneert een derde.

Maar de foto blijkt niet echt. Ze is met behulp van kunstmatige intelligentie gemaakt. Wie het beeld goed bekijkt, ziet wat opmerkelijks. Timmermans’ ene hand is veel groter dan de andere, en hij lijkt ook zes vingers te hebben. Kleine details die verraden dat het hier niet om een echte foto gaat.

De woordvoerder van Timmermans bevestigt dat de politicus niet met een privéjet, maar met een prijsvechter vloog.

Is dit nu zo’n probleem?

Al is de afbeelding wellicht door iemand als grap gemaakt, veel mensen geloven dat het een echte foto is. Massaal wordt de foto gedeeld, vooral door mensen die weinig op hebben met de linkse partij.

Op deze manier wordt de publieke opinie beïnvloed. Zo vlak voor de verkiezingen kan dat meespelen in het stemhokje. Mensen die verbolgen zijn over de foto en van plan waren op Timmermans te stemmen, kiezen wellicht op het laatste moment toch voor Marijnissen van de SP of Ouwehand van de Partij voor de Dieren.

Het gebruik van spotprenten of cartoons is natuurlijk al oud. En ook het bewerken van beelden komt al jaren voor. Maar de nieuwste toepassingen op het gebied van kunstmatige intelligentie zijn erg eenvoudig in gebruik en geven een beeld dat nauwelijks van echt te onderscheiden is.

Wat doen sociale media om nepfoto’s te voorkomen?

Sinds augustus moeten sociale media aan strengere regels voldoen om nepnieuws te voorkomen. Het opsporen van nepnieuws of nepfoto’s is een enorme klus. Daarom worden automatische systemen ingezet. Ook worden gebruikers van de platforms gevraagd aan de bel te trekken als ze nepnieuws zien. Vaak kan dit door bij het bericht op een knop te tikken en in te vullen waarom dit bericht niet juist is.

Doordat veel gebruikers op X dit deden bij de foto van Timmermans, is er inmiddels een melding te zien dat de foto door AI is gegenereerd. De melding wordt duidelijk weergegeven en is bijna niet te missen. Het probleem is wel dat de foto vooral de eerste uren na publicatie flink rondging. Precies in de tijd dat de melding er nog niet stond.