Steeds vaker kiezen gemeenten voor vooraf opgemaakte verkiezingsborden. De redenen daarvoor zijn talrijk en vooral praktisch van aard. Prefab scheelt de gemeente onderhoud, buurtbewoners rommel van afbladderend papier en lokale partijleden hun vrije zaterdagochtend. Het politieke nut van een verkiezingsposter is nihil, temeer in tijden van digitale massamedia. Er is geen enkele aanleiding om te vermoeden dat de aanblik van een SP-tomaat of het hoofd van Wybren van Haga van doorslaggevende aard is bij de keus van kiezers in het stemhokje. Gelukkig maar.

De waarde van de traditionele poster is vandaag de dag eerder symbolisch van aard. Met de onberispelijk verzorgde borden van de gemeente dreigt er een mooie traditie verloren te gaan. Het verkiezingsbord is immers een verwijzing naar de oorsprong van politieke bewegingen – en dus is het niet om het even wie het aanbod van partijen in de etalage zet.

In de kern draait het om de vraag: van wie is de politiek, van de staat of van de samenleving? Aan ”de politiek”, begrepen als geheel van instituties, gaat altijd ”het politieke” vooraf; de politiek van de samenleving die zich in haar veelkleurigheid tot zichzelf verhoudt en zich organiseert in tal van groepen en belangenorganisaties.

Politieke partijen hebben ook anno 2023 nog altijd een onmisbare rol als bemiddelaar tussen de samenleving en de staat. Ze verbinden burgers aan de overheid en andersom. Langs de lijnen van programma’s formuleren partijen de opvattingen van hun kiezers in parlementen, staten en raden. Andersom informeren volksvertegenwoordigers hun achterban over beleid waarvan zij namens partij en samenleving medevormgever zijn en dat door verschillende overheden wordt uitgevoerd. Vervolgens is het zaak dat partijen zich kritisch verhouden tot beleid: een volksvertegenwoordiger die zijn roeping verstaat, zal zich nooit zonder meer vereenzelvigen met de standpunten van de coalitie waarvan hij deel uitmaakt.

De coronacrisis heeft wat dat betreft diepe sporen achtergelaten. Niet voor niets stelde de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) vorig jaar dat de democratie op afstand is komen te staan vanwege de min of meer permanente crisismodus waarin het openbaar bestuur verkeerde. Dit oordeel betrof de lokale democratie, maar er is alle reden om aan te nemen dat ook de landelijke politiek door corona en andere ontwikkelingen op grotere afstand van de burger is gekomen. Kamerleden die zich in de publieke arena primair opwerpen als verlengstuk van een coalitie dragen bij aan de beeldvorming dat politiek –en dus ook politieke partijen als fenomeen– een exclusieve aangelegenheid van de staat is.

Actieve partijleden ondersteunen volksvertegenwoordigers in hun taak om staat en samenleving met elkaar in verbinding te brengen. In een goed functionerende partijendemocratie werkt deze vorm van burgerschap aanstekelijk. De geestdriftige posterplakker is het ultieme bewijs van een beweging die burgers aan de politieke zaak weet te verbinden. De lijm en de kwast bieden daarbij een nuttige oefening in democratische deugden als tolerantie en het kanaliseren van emoties. Hoe aantrekkelijk het ook is om complete borden vol te kalken met jouw favoriet, uiteindelijk ondermijnt het de regels van het spel, waarbij de marges bepaald worden door de ruimte die je een ander gunt. En een enkele keer komt het voor dat een gefrustreerde buurtgenoot een snorretje aanbrengt onder de neus van je gewaardeerde partijleider. Vervelend, maar een beetje idealist laat zich hierdoor niet uit het veld slaan.

De publieke ruimte is al zo anoniem. In het straatbeeld mag gezien worden dat de SGP sterk vertegenwoordigd is in Genemuiden, of dat Volt aan een opmars bezig is in Utrecht. Partijen zijn immers van de samenleving en die is per definitie lokaal. Laat de gemeente niet bijdragen aan de perceptie dat door ons gekozen kopstukken vertegenwoordigers van de overheid zijn.

De auteur is politicoloog.