Het woensdag uitgebrachte rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) oordeelt kritisch over het overheidshandelen gedurende de pandemie. Te lang staarde het kabinet zich blind op de beschikbaarheid van voldoende IC-bedden. Daarbij communiceerde het slecht over de vrijheidsbeperkende maatregelen die het nam, zoals lockdowns, mondkapjesplicht en avondklok.

Intussen hadden die maatregelen wel allerlei onbedoelde neveneffecten en ontstonden er tal van problemen. Operaties moesten uitgesteld, zorgpersoneel raakte overbelast, jongeren kampten met leerachterstanden en mentale problemen en ouderen voelden zich eenzaam. In de samenleving groeide daardoor de weerstand en het onbegrip over het gevoerde beleid.

Hoewel het kabinet ook van andere instanties adviezen kreeg, bleef het bij de aanpak van de coronacrisis te lang sturen op de modellen van het RIVM alleen. Er was geen ruimte voor andere signalen, zo rekende OVV-voorzitter Van Dam het kabinet aan. De gekozen strategie leidde weliswaar tot minder gezondheidsschade, maar ook tot langetermijneffecten die wél schadelijk waren.

Het rapport van de OVV is het derde in een reeks, allemaal tamelijk kritisch. Toch is het goed dat een onafhankelijk orgaan het kabinetsoptreden toetst, zeker na een crisis met zo’n grote impact als de coronapandemie. Ook een overheid moet bereid zijn te leren. Daarbij mag worden opgemerkt dat er tijdens de pandemie sprake was van een uiterst complexe situatie. Zeker in het begin was nauwelijks duidelijk wat de wereld overkwam, laat staan dat er uitgewerkte draaiboeken klaar lagen. Het was als varen in de mist, waarbij niemand precies wist welke kant het op moest.

Zeer nuttig dus dat de Onderzoeksraad niet alleen kritiek geeft, maar ook met zinnige aanbevelingen komt om toekomstige crises het hoofd te bieden. Zo zou het kabinet beter moeten communiceren over keuzes die het maakt en dilemma’s die daarbij spelen. Dat helpt om in de samenleving meer begrip te kweken voor impopulaire maatregelen. Ook de samenwerking binnen het kabinet kan beter en strategische keuzes moeten volgens de OVV niet door slechts een enkel ministerie worden gemaakt.

Genoeg huiswerk dus, voor het kabinet. Staatsman Winston Churchill drukte het na de Tweede Wereldoorlog zo uit: „Never let a good crisis go to waste.” Daarmee bedoelde hij feitelijk dat overheden een crisis zouden moeten aangrijpen als een kans en de gelegenheid niet voorbij mogen laten gaan om er iets goeds uit te halen. In een samenleving die het liefst alle risico’s op voorhand uitsluit is dat niet eenvoudig. Helder is wel dat de overheid zich beter heeft voor te bereiden op toekomstige crises.