In een korte videopresentatie vertelt Lea Alice van Coeverden (68), een Joodse inwoonster van Gouda, over het overlijden van haar vader, een overlevende van de Holocaust. Wat haar in dat sterven erg troostte? „Dat hij, in tegenstelling tot zo veel familieleden van hem, die verbrand werden en dus verdwenen zijn, wel een graf en een echte laatste rustplaats kreeg.”

Lea Alice was met haar vader, nu veertien jaar geleden, een paar dagen uit en verbleef in een hotel in Boekelo. Plotseling zakte de oude man in elkaar. Reanimatiepogingen leken vruchteloos. In paniek belde ze haar toenmalige baas bij de Joodse gemeente Amsterdam: „David, mijn vader gaat dood en ik weet niet wat ik moet doen.” Hij zei: „Heb je het Shema Israël (het centrale gebed in het Jodendom, dat ook gebeden wordt door of bij stervenden, AdJ) opgezegd? Wacht maar, houd je telefoon tegen je oor en zeg het mij woord voor woord na.”

Van Coeverden, geëmotioneerd: „Dat heb ik toen gedaan en daar zal ik David eeuwig dankbaar voor blijven. Dat ik mijn vader op die manier dat heel belangrijke gebed heb kunnen meegeven.”

In de video leest ze, ter afsluiting van haar voordracht, hardop voor uit het Siddoer, het Joodse gebedenboek: „Shema Israel, Adonai Elo-hénoe, Adonai echád” (Hoor, Israël, de Heere, onze God, is een enig Heere).

Regentenkamer

Wie de videopresentatie wil zien, kan het beste de hoofdingang aan de Oosthaven nemen. Aan die zijde van het voormalige Catharina Gasthuis bevindt zich de zogeheten regentenkamer, een vertrek waarin vroeger de deftige bestuurders van het gasthuis vergaderden. Die ruimte is sinds 20 september ingericht voor de nieuwe permanente expositie ”Geloven in Gouda”.

De tentoonstelling, die je in drie kwartier gemakkelijk kunt bekijken, is uiterst overzichtelijk. In elk van de vier hoeken van het vertrek staat één geloofsrichting centraal: de Joodse, de islamitische, die van de remonstranten en die van de gereformeerde gemeente.

In elke hoek bevinden zich enkele voor die gemeenschap typerende voorwerpen. Zo zijn in de vitrine van het Jodendom zilveren torens te zien „die dienden als versiering op de Thorarollen”. De klokjes gingen rinkelen wanneer de torens werden gedragen. „Zo werd de aandacht van de gelovigen gevraagd.”

In de vitrine van de islam liggen een Koran en een gebedssnoer, in die van de remonstranten een avondmaalsservies, in die van de gereformeerde gemeente een kanselbijbel.

Zondigheid

Elk van de geloofsrichtingen wordt via informatieborden kort getypeerd. Zo staat er over de gereformeerde gemeente dat daar „de Bijbel, het naleven van de tien geboden en de zondigheid van de mens centraal staan”.

Toch valt over de theologie en geloofsbeleving van de gg meer te zeggen, bewijst –in de al genoemde videopresentatie– de goed van de tongriem gesneden Evert-Jan van Veldhuizen (21). Hij leest een tekst voor uit het Bijbelboek Hooglied, „een boek dat de liefde tussen een bruidegom en zijn bruid beschrijft en ook de liefde van Christus voor Zijn kerk”. Hij kiest Hooglied 2:8: „Dat is de stem van Mijn Liefste! Ziet Hem, Hij komt, springende op de bergen, huppelende op de heuvelen.” Evert-Jan: „Christus springt als het ware over de bergen van onze zonde heen. En zo komt hij naar ons toe. Dat is heel betekenisvol, want elke dag leef je weer imperfect. De Bijbel erkent dat eerlijk, maar God komt naar ons toe met zoveel liefde, zoveel bereidwilligheid om ons lief te hebben. Ja, dat raakt mij zeker. Die liefde is niet verdiend. Je kunt dat niet begrijpen. Maar in Hooglied wordt dat wel heel tastbaar.”

Sjoel

Nog even terug naar Lea Alice van Coeverden. Zij vertegenwoordigt de Joodse gemeenschap in Gouda, die tijdens de Tweede Wereldoorlog grotendeels werd weggevoerd en vermoord. De sjoel aan de Turfmarkt werd in de jaren vijftig verkocht aan de vrije evangelische gemeente. Religieuze Goudse Joden moeten nu naar een synagoge in Rotterdam of Den Haag.

Waar de Joodse gemeenschap nagenoeg verdween, ontstond en groeide juist de islamitische. Als representant van moslims komt Farid Habyby (48), voorzitter van de Marokkaans Islamitische Vereniging Assalam, aan het woord. Wat hij als een kernpunt aan jongeren mee wil geven? „Dat je goed moet zijn voor de mensen. Wat onze profeet ook zei: De beste onder jullie zijn degenen met het beste gedrag.”

Wie goed naar de woordvoerders luistert, merkt zonder veel moeite verschillen in geloof en geloofsbeleving op. Bij Kim de Berg (51), remonstrants predikant bij Federatie Gouda, „welt er soms, als ik op de fiets zit, haast spontaan een gebed op vanuit de eeuwigheid en de wereld waar wij deel van uitmaken.” Dan voelt zij zich „wel heel dicht bij de Schepper, of bij God, of welk woord je daar ook aan geeft.”

Beweging

Waarom koos Museum Gouda ervoor om juist deze vier religieuze gemeenschappen in de schijnwerpers te zetten en andere niet? „Omdat hun verhaal historisch relevant is”, antwoordt Hadassa Lok, communicatiemedewerkster van het museum. „Omdat ze groeiend of juist krimpend zijn, of omdat het museum bijzonder erfgoed van hen beheert. Het gaat ons om religie in beweging. En ook om te laten zien dat de Goudse geloofsgemeenschappen nog altijd een belangrijke rol spelen in het alledaagse leven van de Gouwenaars en dat zij, elk op hun eigen manier, een stempel drukken op de stad.”