Per 1 januari zal Nagorno-Karabach niet meer bestaan. Inmiddels ontvluchtten tienduizend etnische Armeniërs de regio uit angst voor represailles door Azerbeidzjan. Het Westen kan geen vuist maken.
„Het lot van ons arme volk zal de geschiedenis ingaan als een schande voor de beschaafde wereld”, zei David Babayan, de naaste adviseur van de president van de regio Nagorno-Karabach, zondag tegen Reuters.
Nadat Azerbeidzjan en Armenië vorige week na een dag strijd tot een staakt-het-vuren kwamen, reageerde het Westen met te stellen dat Bakoe de rechten van etnische Armeniërs moest respecteren. „Dit mag geen excuus zijn om een uittocht van de lokale bevolking af te dwingen”, zei EU-buitenlandchef Josep Borrell. Annalena Baerbock, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, waarschuwde bij de VN-Veiligheidsraad dat „een gedwongen uittocht van etnische Armeniërs” onacceptabel is.
Alle diplomatieke druk ten spijt, is sinds zondag een exodus uit Nagorno-Karabach gaande. Meer dan de helft van de 120.000 inwoners zou al gevlucht zijn. „Van ons volk wil 99,9 procent het land verlaten”, zei Babayan zondag. Vluchtelingen staan na een urenlange reis uitgehongerd en met hun gestorven geliefden aan de Armeense grens.
Officieel hoeven de inwoners van Nagorno-Karabach niet te vertrekken. Bakoe belooft de etnische Armeniërs met rust te laten. „Bij integratie zullen we ze als gelijke burgers behandelen”. Maar etnische Armeniërs vrezen dat integratie op gewelddadige dwang tot assimilatie neerkomt. Of etnische zuivering, zoals de Armeense premier Nikol Pashinyan donderdag beweerde.
De VS dringen er bij Azer- beidzjan op aan dat onafhankelijke waarnemers en humanitaire organisaties toegang krijgen tot de regio. Ook zal Washington voor 11,5 miljoen euro aan hulp sturen. De Europese Commissie beloofde de financiering aan Armenië met 5 miljoen euro op te krikken. Ook bemiddelde Brussel dinsdag besprekingen tussen Jerevan en Bakoe.
En Nederland? „We sluiten ons aan bij de oproep om een waarnemingsmissie naar de regio te sturen. En we staan open voor sancties”, aldus demissionair minister van Buitenlandse Zaken Hanke Bruins Slot woensdag. Maar dan wel in Europees verband, meldde ze maandag aan de Tweede Kamer.
Ook sancties op de import van Azerbeidzjaans gas sluit de bewindsvrouw niet uit. Jaarlijks gaat er 8 miljard kubieke meter aan gas van Azerbeidzjan naar Europa. Dankzij een nieuw contract wordt dat vanaf 2027 20 miljard kuub per jaar –goed voor ruim 5 procent van het totale gasverbruik in de Europese Unie in 2022. „Azerbeidzjan is een zeer betrouwbare partner”, loofde Commissievoorzitter Ursula von der Leyen de nieuwe leverancier vorig jaar nog bij het sluiten van de gasdeal. Volgende week zal de Commissie zich bezinnen om het land verder onder druk te zetten.
Bakoe lijkt zich weinig van het Westen aan te trekken. Belangrijker zou voor Azerbeidzjan de (uitblijvende) reactie van Moskou en de steun van bondgenoot Turkije zijn, zeggen analisten. Terwijl de Armeense regering nog niet eens op harde westerse steun kan rekenen. Het gevolg? Donderdag besloot het bestuur van Nagorno-Karabach zich per 1 januari op te heffen.
Ook op bondgenoot Rusland kan Armenië niet rekenen. Jerevan beticht Moskou ervan weg te kijken. Russische troepen, die de vrede in de enclave moesten handhaven, lieten het volgens de premier de voorbije maanden afweten. We kunnen beter met andere landen allianties sluiten, zei Pashinyan.
Armenië hield vorige maand al een militaire oefening met de Verenigde Staten. Zondag zei Pashinyan erover te denken om aan te sluiten bij het Internationaal Strafhof, dat een arrestatiebevel tegen de Russische president Vladimir Poetin uitvaardigde. Het Kremlin reageert woedend: „Jerevan vlucht richting het Westen”.
