Een onbezorgde jeugd werd het niet voor Carl Gustaf, wel een bijzondere. Als hij in 1946 wordt geboren, is zijn overgrootvader Gustaaf V nog koning. Voor het eerst in Zweden zijn er vier troongeneraties tegelijkertijd in leven. Dat duurt echter niet lang, want Carl Gustaf is nog maar negen maanden oud als zijn vader, Gustaaf Adolf, omkomt bij een vliegtuigongeluk bij Kopenhagen. Carl Gustaf komt daardoor op de tweede plaats in de lijn van de troonopvolging te staan, na zijn grootvader, kroonprins Gustaaf Adolf.

Als Carl Gustaf vier jaar is, komt er opnieuw rouw in de familie, want zijn overgrootvader overlijdt. Vanaf dat moment is Carl Gustaf de Zweedse kroonprins.

De traumatische gebeurtenissen stempelen het leven van Carl Gustaf. Jaren later, in 2005, haalt hij in een speech herinneringen op aan zijn bewogen jeugd en hoe hij opgroeide zonder vader. Na het vliegtuigongeluk hoorde Carl Gustaf nooit meer iets over zijn vader. Pas toen hij zeven jaar oud was, werd hem verteld hoe zijn vader omgekomen was.

Burgermeisje

De rauwe start van zijn jeugd draagt de huidige Zweedse vorst met zich mee. Hij is het vijfde kind van prins Gustaaf Adolf en Sibylla van Saksen-Coburg en Gotha en de enige zoon. De troon is volgens de wet voor hem bestemd. Terwijl zijn zussen Margaretha (1934), Birgitta (1937), Désirée (1938) en Christina (1943) hun eigen weg zoeken, tobt Carl Gustaf over zijn toekomst. Als kroonprins voelt hij de druk van de troonopvolging en hij voelt zich ongemakkelijk onder alle aandacht die hij krijgt.

Als kroonprins krijgt Carl Gustaf een opleiding bij de marine, het leger en de luchtmacht. Ook volgt hij colleges in geschiedenis, politicologie, financiële rechten en economie. Alle opleidingen zijn erop gericht om hem zo goed mogelijk voor te bereiden op zijn toekomstige taak.

In 1973 is het zover. Na de dood van zijn grootvader in dat jaar wordt Carl Gustaf gekroond tot koning. Vanaf dat moment heet hij officieel Carl XVI Gustaf van Zweden. Door een wetswijziging in 1974 heeft Carl Gustaf louter een ceremoniële rol, want Zweden is een constitutionele monarchie.

De kersverse koning begint als vrijgezel aan zijn koningschap, maar heeft zijn toekomstige vrouw dan al wel ontmoet: de Duits-Braziliaanse Silvia Sommerlath. Ondanks weerstand tegen het feit dat Silvia een burgermeisje is, trouwt Carl Gustaf in 1976 met haar. Silvia wordt vanaf dat moment niet alleen zijn echtgenote, maar ook koningin van Zweden.

Carl Gustaf en Silvia krijgen drie kinderen: Victoria, Carl Philip en Madeleine. Op slot Drottningholm in Stockholm maakt het koninklijk gezin fijne gezinsjaren door. De koning zal later in interviews aangeven dat hij extra genoot van het gezinsleven en zijn rol als vader, omdat hij zelf een vaderfiguur miste in zijn jeugd.

Schandalen

De speerpunten van koning Carl XVI Gustaf tekenen zich duidelijk af. Hij is erg geïnteresseerd in agrarische cultuur, milieu, handel, industrie en duurzaamheid. De koning is een actief lid van de Zweedse scouting. Ook is hij erevoorzitter van de World Organization of the Scout Movement en doet hij vaak mee aan nationale en internationale scoutingevenementen.

Carl Gustaf groeit in zijn rol als koning, al moeten de Zweden wennen aan zijn ondoorgrondelijke uitstraling. Door zijn schijnbare onverstoorbaarheid laat de koning zich niet gemakkelijk kennen. Ook bouwt hij maar moeizaam een betrouwbare reputatie op. Dat discutabele imago heeft Carl Gustaf aan zichzelf te danken, doordat hij in de afgelopen halve eeuw de nodige schandalen en ongemakkelijkheden op zijn conto schrijft. Zo wordt in 2010 pijnlijk duidelijk via een boek dat de Zweedse vorst een nogal losbandig leven zou hebben geleid en er onder andere buitenechtelijke relaties op nahield.

De koning komt er tegen journalisten onomwonden op terug. „Ik heb met mijn gezin en de koningin gesproken en we kiezen ervoor de bladzijde om te slaan en vooruit te kijken, want –zoals ik het zie– hebben deze dingen lang geleden plaatsgevonden.”

Het koninklijk gezin lijkt de stormen te doorstaan. Koningin Silvia heeft nooit publiekelijk op het controversiële gedrag van haar echtgenoot gereageerd.

Koningin

Recent bezorgde de koning zichzelf opnieuw een smet op zijn blazoen. Hij trapte zijn jubileumjaar zelf nogal luidruchtig af. In januari sprak Carl Gustaf in de documentaire ”Sveriges Sijsta Kungar” (De Laatste Koningen van Zweden) van de Zweedse publieke omroep SVT uitgebreid over zijn koningschap. De koning reageerde opvallend fel toen het over de troonopvolging in zijn land ging. Dat zijn oudste dochter Victoria (46) hem te zijner tijd op zal volgen als staatshoofd was na haar geboorte namelijk geen vanzelfsprekendheid. De wet schreef destijds voor dat alleen zonen staatshoofd konden worden.

Toen koning Carl Gustaf en koningin Silvia kinderen kregen, ging het opvolgingsstelsel op de kop. Vanaf 1 januari 1980 werd bij wet besloten dat ook vrouwen worden opgenomen in de lijn van troonopvolging. Dat bracht het nodige teweeg in het jonge gezin van het Zweedse koningspaar. In 1980 had Carl Gustaf namelijk twee kinderen: prinses Victoria (1977) en prins Carl Philip (1979). Carl Philip was zeven maanden lang de kroonprins, maar toen de nieuwe wet in 1980 inging, werd Victoria kroonprinses. Zweden zal ooit een koningin Victoria hebben, gevolgd door een koningin Estelle, de dochter van Victoria.

Het tijdstip van de wetswijziging zit Carl Gustaf nog altijd dwars, bekende hij in de documentaire. „Het is best lastig om wetten te hebben die met terugwerkende kracht in werking treden. Dat vind ik nog steeds”, aldus de koning. Hij had liever gezien dat de wet pas voor de volgende generatie zou gelden. „Nu werd alles van mijn zoon afgenomen. Dat is nogal vreemd. Dat kun je niet doen.”

Carl Gustaf maakte zich destijds zorgen hoe hij de verandering aan zijn kinderen moest vertellen, maar die vrees bleek ongegrond. „Carl Philip vatte het goed op. Ik heb niet gemerkt dat er problemen zijn tussen broer en zus. Ze kunnen goed met elkaar opschieten.”

Neef

De uitspraken deden nogal wat stof opwaaien in Zweden. Zou de koning wel achter zijn dochter als kroonprinses staan? Om de geruchten de kop in te drukken, kwam Carl Gustaf op zijn woorden terug in een statement. „Ik wil duidelijk maken dat mijn antwoorden in het interview niet geïnterpreteerd moeten worden als kritiek op de vrouwelijke troonopvolging of op kroonprinses Victoria. Vrouwelijke troonopvolging is voor mij iets vanzelfsprekends. (…) De kroonprinses is mijn opvolgster. Ze is een buitengewone aanwinst voor mij, mijn familie en ons land. Ik ben trots op haar en haar onvermoeibare werk voor Zweden.”

Ondanks deze recente consternatie is het regeringsjubileum van koning Carl XVI Gustaf bijzonder te noemen. Hij is in de Europese koningshuizen de op een na langst regerende monarch. Alleen de Deense koningin Margrethe II (83) regeert langer, zij vierde vorig jaar al haar gouden regeringsjubileum. Carl Gustaf is overigens een volle neef van koningin Margrethe. De vader van Carl Gustaf, Gustaaf Adolf, en de moeder van Margrethe, koningin Ingrid, waren namelijk broer en zus van elkaar. Dat de Scandinavische collega’s en familieleden deze week aanwezig zijn bij de festiviteiten in Zweden is daarom vanzelfsprekend. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima en andere Europese collega’s zullen deze week niet naar Zweden afreizen.