„Blijf als pastor rustig. Sta als een rots in de branding. Ga geen oordeel vellen of corrigeren en zeg maar niet te snel dat je het begrijpt. Denk op de langere termijn. Laat de ander bekomen en stel niet te grote vragen.” Dat zegt vrijgemaakt gereformeerd predikant Egbert Brink. Hij is een van de docenten van de gratis onlinecursus ”Pastoraat bij psychische problemen”.

De video’s zijn te vinden op weetwatjegelooft.nl, een kennisplatform over de Bijbel, geloven en kerk-zijn, uitgaande van de Theologische Universiteit Kampen. De lessen –die in totaal een paar uur in beslag nemen– zijn tot stand gekomen in samenwerking met Eleos.

De cursus is breed van opzet. Niet alleen de relatie tussen pastoraat en hulpverlening komt aan bod, maar ook de deelgebieden angst, persoonlijkheidsproblematiek, depressie en suïcide, trauma en autisme.

Brink is een ervaren pastor die bewogenheid combineert met een gezonde afstand, veel kennis heeft en zaken goed kan verwoorden. De ingrijpende ervaringsverhalen en realistische rollenspellen die de materie dicht bij de cursist brengen, voorziet hij van gedegen commentaar. Dat blijkt met name uit het gedeelte over de verhouding tussen depressie en geloof. Twee zaken die niet zelden door patiënt, omgeving en ook de pastor zelf niet in het juiste perspectief worden gezien.

Depressie is een ziekte, doceert Brink. Een aandoening waarin alles grijs lijkt en waar een op de vijf mensen ooit in zijn leven mee te maken krijgt. „Depressie staat niet tegenover geloof. Depressie staat tegenover gezondheid. Geloof staat tegenover ongeloof. Zie geloof dan ook niet als een antidepressivum.” Geloof en depressie hebben wel met elkaar te maken, haast Brink zich te zeggen. „Een depressie kan het geloofsleven verduisteren. Mensen komen tot de overtuiging dat God ze is vergeten.”

Een gesprek met iemand die depressief is, kan 
loodzwaar zijn, waarschuwt de ervaren pastor. „Praat niet te veel, maar luister vooral. Probeer mensen 
niet uit de put te praten. Zo werkt het niet. Verdraag hun uitzichtloosheid.”

Het is een goede gewoonte om aan het eind van een pastoraal gesprek een Bijbelgedeelte te lezen, maar maak daarin een weloverwogen keuze, adviseert de predikant. „Duw de depressie in het lezen niet weg, dan doe je de persoon die naast je zit geen recht. In het boek Job en in de Psalmen zijn veel toepasselijke gedeelten te vinden. Denk aan 42, 43, 88 en 142.”

Bij een pastoraal gesprek kunnen heftige emoties optreden. „Wees voorbereid op woede en verdriet”, zegt Allard Sierksma, in het dagelijks leven klinisch psycholoog bij Eleos. „En weet dat emoties ook altijd weer afnemen.”

Wanneer er sprake is van een trauma, is een van de valkuilen dat in het gesprek te snel het vergeven van de dader ter sprake komt, geeft Sierksma aan. „Vergeving kan een instrument zijn om bijvoorbeeld terug naar een rustige gezinssituatie te gaan. Dat moet niet te vlug. Er moet ruimte voor de pijn en erkenning van het onrecht zijn. Pas dan kan er sprake zijn van vergeving. Wees ook mild als iemand niet kan vergeven.”

De cursus is zeker niet alleen bedoeld voor ambtsdragers. Iedereen die in gezin, vriendengroep of kerk mensen ontmoet die in meerdere of mindere mate 
te maken hebben met psychisch lijden en een 
helpende hand wil bieden, kan er zijn voordeel mee doen.

De zes docenten zijn zonder uitzondering mensen met ervaring in het pastoraat en de hulpverlening en die kennis ook goed kunnen verwoorden. Ze geven geen gemakkelijke antwoorden of succesgarantie, maar wel onmisbare bagage voor het voeren van een goed gesprek. Daarnaast wijzen ze op het belang van zelfzorg. Trauma en lijden van een ander kunnen je verpletteren en leegzuigen. Grenzen stellen is broodnodig, ook als het gaat om de tijd.

www.weetwatjegelooft.nl