Willemstad is een voormalige vestingstad. Vanaf de jachthaven loop je via de Voorstraat recht naar de achthoekige Koepelkerk toe, die net niet in het centrum van het stadje staat. Eromheen ligt het kerkhof. De kerk heeft geen toren; wel een mooie koepel.

Vanbuiten toont de kerk haar oude glorie na een restauratie van koepel en dak, vertelt kerkrentmeester Jan Timmers van de protestantse gemeente Willemstad. „De kosten, ongeveer 300.000 euro, zijn betaald door het Rijk, de Vrienden van de Koepelkerk en een grote gift van een anonieme gever. We hebben dus nog wat geld in kas en dringen aan op restauratie van het interieur.”

Dat is niet eenvoudig, aldus Timmers. „Wij willen de Koepelkerk geschikt maken voor multifunctioneel gebruik, zodat de hele stad er wat aan heeft; maar ze heeft een monumentenstatus. Dat geldt ook voor het interieur, al is dat van na de grote brand in 1950, toen de hele inventaris verloren gegaan is. We zijn over verbouwing in gesprek met de overheid. Daarnaast willen we achterstallig onderhoud aanpakken en zorgen voor verduurzaming, bijvoorbeeld door het plaatsen van voorzetramen.”

Het interieur van de kerk ademt protestantisme, ook al zijn er een dooptuin, herenbanken en gebrandschilderde ramen. De banken staan om de kansel gegroepeerd. De preek moest, zonder geluidsversterking, in de hele kerk gehoord kunnen worden. De akoestiek is bijzonder. Je kunt elkaar moeiteloos verstaan als de een voorin en de ander achterin staat.

Een van de weinige originele objecten uit het verleden is het wapenschild boven het orgel. Dat bevat het wapen van de laatste stadhouder van de Republiek, Willem V, heer van Willemstad en erfgenaam van de stichter van de vesting. Hij schonk het orgel aan de gemeente.

Deze kerk was de eerste in de Republiek die voor de protestantse eredienst werd gebouwd. Aan het einde van de zestiende eeuw maakte de vesting deel uit van Holland en lag ze op een eiland dat het gewest vanaf de zuidkant moest beschermen tegen de Spanjaarden. Later werd het stadje bij Noord-Brabant getrokken.

In 1596 begon de bouw, waaraan Prins Maurits, die toen stadhouder was, een bijdrage leverde. De kerk werd in 1607 in gebruik genomen, een aantal jaren voor de Beemsterkerk, een voorname protestantse kerk die dit jaar 400 jaar bestaat.

Het kerkgebouw is in eigendom bij de protestantse gemeente Willemstad. Deze is in 2006 ontstaan door een fusie van de gereformeerde kerk en de hervormde gemeente van de stad. De voormalige gereformeerde kerk, De Gaard, is nu in gebruik als verenigingslokaal. Gemiddeld komen er ’s zondags zo’n honderd kerkgangers, aldus ds. N.M. Luitwieler, de plaatselijke predikante.

Ze merkt op dat de gemeente de verbinding zoekt met de hele stad. „We zoeken naar manieren om de bevolking van de stad te betrekken. Dat gebeurt bijvoorbeeld door de preek van de leek in november. Drie van de vier mensen die in die maand zo’n preek houden, komen uit Willemstad. Het gebeurt ook door evenementen rondom Kerst en Pasen. Dan zit de kerk vol. De Koepelkerk wordt breed gewaardeerd door de bevolking, ook door hen die minder hebben met het christelijke geloof.”

Ds. Luitwieler zoekt ook naar verdieping in de ontmoetingen, tijdens events en in de kerkdienst. „We zijn een vierende gemeente. In de zondagse eredienst komen we samen rondom Woord en sacramenten. Als de dienst begint, brandt de paaskaars al, het teken dat Christus aanwezig is en waar de doop het teken is dat we, voordat we nog maar iets gepresteerd hebben, geliefd en gezien zijn door God. Wij mogen onze handen openen om te ontvangen.”