„Een heel slimme zet.” Een appje met die strekking stuurde Justine Marcella onlangs naar de hofhouding. Het compliment van de koningshuisdeskundige slaat op de tiendelige podcastserie ”Door de ogen van de koning”. Daarvan kwam afgelopen week de laatste aflevering online.

Met de landelijk bekende radio-dj Edwin Evers besprak de koning afgelopen weken tientallen thema’s. Zoals corona, de oorlog in Oekraïne, de MH17-ramp, staatsbezoeken, huiselijke verwikkelingen en de vorstelijke voorliefde voor vliegtuigen en auto’s.

De tiendelige podcastreeks biedt luisteraars „een inhoudelijk beeld van hoe de koning zijn ambt bekleedt”, zegt Marcella, die meerdere boeken over de Oranjes schreef. Scholieren zouden een selectie van de podcasts tijdens maatschappijleer kunnen bespreken, oppert ze. „Het gros van de Nederlanders ziet de koning alleen zwaaien op Koningsdag of rondrijden in een koets. Of de interesse beperkt zich tot de vraag welke jurk Máxima draagt. Mensen zouden zich wat meer moeten verdiepen in het koningschap. Dat is een wezenlijk onderdeel van ons staatsbestel.”

Kameraadschap

Duidelijk blijkt uit de podcastreeks dat de koning zich „dienend” wil opstellen, analyseert Marcella. „Hij wil burgers met elkaar verbinden en aanmoedigen en dichtbij hen staan. Willem-Alexander vindt het belangrijk om continu mensen in het land te spreken.”

Met waardering spreekt de koning in de serie over zijn dienstplichttijd bij de marine, zo’n 35 jaar geleden. „Dat was voor hem een gouden tijd. Vanwege de kameraadschap, en omdat hij toen weg kon zijn van alles en iedereen aan het hof”, weet Marcella.

Typerend, ook in de podcastserie, is de humor van de koning, tekent ze aan. „Hij mag graag een beetje ginnegappen, een beetje plagen. Zo ken ik hem ook op minder formele momenten. Tegen Edwin Evers zegt de koning bijvoorbeeld iets als: „Ik moet nu even aardig doen.” Bekend is ook wat hij als jongeman tijdens zijn diensttijd ooit noteerde in een militair logboek over Prinsjesdag. Hij schreef iets als: „Ik ben er even niet, ik trek met mijn moeder in een gele sleurhut door Den Haag.”

Heeft de podcastreeks iets van een pr-stunt? „Ik heb wat moeite met termen als charmeoffensief”, reageert Marcella. „Alles wat de royals doen, kun je scharen onder een charmeoffensief. Zonder draagkracht onder de bevolking heeft de monarchie nu eenmaal geen bestaansrecht.”

Minder afstandelijk

Ook koningshuiskenner Dorine Hermans is in haar nopjes met de podcastreeks waarin de vorst een blik achter de schermen biedt. „De koning praat op een natuurlijke manier, veel minder afstandelijk dan zijn moeder. Je krijgt het gevoel dat je de koning beter leert kennen. Hij vertelt best intieme zaken. Bijvoorbeeld over zijn oude auto, over het feit dat hij met zijn kinderen erg lacht over een imitatie van Edwin Evers van prins Bernhard, over het feit dat de koning naar muziek uit de jaren tachtig van de vorige eeuw luistert.”

Het valt ook Hermans op dat de koning grote waarde hecht aan zijn samenbindende rol. „Hij opende ooit ergens bijvoorbeeld een sportschool, en brengt zo’n instelling dan later opnieuw een bezoek.”

Boetekleed

Dat de koning in een podcast opnieuw het boetekleed aantrok met het oog op de Griekenlandreis in coronatijd, maakt hem menselijk, vindt Hermans. Wel plaatst ze een kanttekening. „De koning heeft ooit gezegd dat hij fouten zal blijven maken. Ik denk dan: de Oranjes hebben al best wat fouten gemaakt. Denk aan de koop van hun omstreden vakantievilla in Mozambique. Of neem het feit dat Amalia in 2021 in coronatijd veel meer gasten op het feest voor haar achttiende verjaardag had dan door de overheid was geadviseerd. Dus ik zou zeggen: laat fouten minder groot zijn dan eerdere missers.”

Bezorgde vader

In de podcast vertelt de koning hoe de bedreigingen aan het adres van Amalia erin hakken. Hermans: „Je hoort een bezorgde vader over zijn dochter die in gevaar is. Heel menselijk en begrijpelijk. Amalia wordt kennelijk bedreigd door de grootste criminelen en kan niet normaal studeren. Er zit een groot nadeel aan het koningsambt.”

Niet elke Oranjekenner is enthousiast over de recente reeks podcasts. Ronduit kritisch is Han van Bree, historicus en kenner van het koningshuis. „Wat mij betreft had de koning niet aan de podcastserie moeten meewerken. Hij gaat samen met interviewer Edwin Evers te veel op de populaire toer. Ik vind het te veel ouwe-jongens-krentenbrood.”

Maar vindt het volk het juist niet prachtig, een koning die relaxed vertelt over ins en outs van het koningschap? „De vraag is of zo’n vorm afbreuk doet aan het koningschap”, reageert Van Bree. „De koning balanceert op het randje, je moet als monarch niet te joviaal zijn. Je bent als koning niet de willekeurige buurjongen, je moet bijzonderder zijn dan het volk. Nu hoor je in de podcast een zekere gewoonheid en losheid. Twee generatiegenoten spreken quasi-spontaan met elkaar. Zo kan het mysterie van het koningschap verdwijnen.”

Kwetsbaar

Interviews maken de koning „kwetsbaar”, benadrukt Van Bree. „De kleinste details kunnen hem jarenlang achtervolgen. In een van de podcasts, gepubliceerd rond het koninklijke bezoek aan Rotterdam, zegt Willem-Alexander dat hij fan is van Ajax. Misschien komt zo’n opmerking recht uit zijn hart, maar hij staat zo niet boven de partijen. Rotterdamse supporters van Feyenoord kunnen gaan denken: Wat krijgen we nou?”

Van Bree betwijfelt of de koning er goed aan deed andermaal zijn excuses aan te bieden voor de omstreden Griekenlandreis. „Allereerst: met het oog op zijn ministeriële verantwoordelijkheid had Rutte excuus moeten aanbieden. Hij moet de monarchie uit de wind halen. Daarbij komt: als de koning telkens in een vlek wrijft, wordt die steeds groter.”

Oostenrijk

De historicus trekt een vergelijking met de commotie rond een skitrip van koningin Beatrix naar Oostenrijk een kwarteeuw geleden. De vorstin reisde naar het bergland op het moment dat de omstreden politicus Jörg Haider daar toetrad tot de regering. „Beatrix kreeg kritiek op haar reis, maar reageerde daar in het openbaar niet op. De commotie is toen snel weggeëbd.”

Van Bree heeft nog een graat in de keel. „Zijn de excuses van de koning voor de Griekenlandreis, die formeel was toegestaan, gemeend? Je weet nooit wat hij echt vindt. Misschien moppert de koning binnenskamers wel: „Wat een gezeur, hè, over die reis.””