Vlak voor de Amerikaanse verkiezingen in november vorig jaar verscheen terroristenleider Osama bin Laden weer even op het toneel. Hij kwam via een video-opname met een oproep tot zijn volgelingen om Amerikaanse doelen aan te pakken. Wilde de leider van al-Qaida de uitslag van de verkiezingen in de VS beïnvloeden? Of wilde Bin Laden alleen maar laten weten dat hij er nog was?

Op 11 september 2001 voerde al-Qaida dodelijke aanslagen uit in New York en Washington die 3000 mensenlevens eisten. De organisatie had al eerder toegeslagen. De eerste aanslag op het World Trade Center in New York vond in 1993 plaats. Er volgden meerdere complotten; sommige verijdeld, sommige niet, zoals de aanslagen op twee Amerikaanse ambassades in Afrika in de zomer van 1998 en de aanslag op de Amerikaanse torpedobootjager Cole in de haven van Aden in de herfst van 2000.

Wat willen Bin Laden en zijn volgelingen? Amerika verslaan of de Amerikanen verdrijven uit Saudi-Arabië, waar jaarlijks miljoenen moslimgelovigen de heilige plaatsen in Mekka en Medina bezoeken? Osama’s campagne wordt in het Westen door velen niet goed begrepen, stelt dr. George Friedman.

In zijn jongste boek ”America’s Secret War” (Amerika’s Geheime Oorlog) wijst Friedman erop dat de ”jihadist” Osama en zijn volgelingen niet zozeer uit zijn op de ondergang van het Westen, als wel op de wederopbouw van het ”kalifaat” oftewel het grote moslimrijk waaraan in 1922 formeel een einde kwam met de ondergang van het Ottomaanse Rijk. Osama bin Laden hoopt moslimbevolkingen te inspireren tot een opstand tegen hun „corrupte” leiders die het niet zo nauw nemen met de religieuze voorschriften en die samenwerken met het Westen.

Afghanistan
„De nederlaag van de Russen in Afghanistan vormde voor de moslims een belangrijk historisch moment. Het was voor het eerst in eeuwen dat zij een niet-moslimmacht overwonnen en die overwinning creëerde bovendien een machtsvacuüm waarvan men profiteerde”, aldus George Friedman in zijn kantoor in Austin.

Hij wijst erop dat velen zowel in Amerika als in Europa al-Qaida beschouwen als de zoveelste terreurorganisatie, vergelijkbaar met bijvoorbeeld het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina. Dat is volgens Friedman een fundamentele misvatting. „Al-Qaida en de groepen die met deze organisatie samenwerken -ik noem hen jihadisten- hebben grote ambities die een geopolitieke uitdaging vormen. Zij streven naar een herstel van het kalifaat. In Europa begrijpt men dat niet. Daar denkt men algauw in termen van ongelijkheid en armoede en men komt dan met een soort sociaal-democratische oplossing. Maar de volgelingen van al-Qaida zijn niet arm. Zij behoren tot een elite die bovendien is gehard in een van de meest gruwelijke oorlogen van de laatste tijd, de strijd van de Afghanen tegen hun Russische bezetters in de jaren tachtig. Die mensen kun je niet paaien met extra economische hulp. De Europeanen verwijten de Amerikanen een simplistische visie te hebben op de strijd tegen het terrorisme, maar in feite zijn het de Europeanen die wat al-Qaida betreft een buitengewoon simplistische visie hebben”, aldus Friedman.

Hij wijst erop dat de jihadisten morele en religieuze argumenten gebruiken die vaak erg veel lijken op de argumentatie van zionisten. „Zij willen iets herstellen dat hen werd afgenomen. Daarvoor houden zij de christenen verantwoordelijk. De christenen in Europa en Amerika. De fanatieke moslims haten het christelijke Westen en bezien vanuit hun optiek hebben zij daar ook alle reden voor. In Europa denkt men dat het hier gaat om een economisch probleem, een probleem van armoede. De Europeanen zien daarbij over het hoofd dat het gaat om een transnationale beweging die door de recente immigrantenontwikkelingen in Europa niet stopt bij hun grenzen.”

De immigratieontwikkelingen betekenen volgens Friedman een potentiële tijdbom. Hij wijst erop dat Europa totaal anders zou hebben gereageerd op de septemberaanslagen. „Zouden die in Europa hebben plaatsgevonden dan zou het oude werelddeel niet gereageerd hebben. Men zou de aanslagen hebben uitgelegd als het gevolg van eigen fouten. Amerika vertegenwoordigt echter een jongere, agressievere cultuur. Men reageert sterk. Soms is er sprake van een overreactie. Daar zit men echter niet mee. Veel Europeanen beschuldigden Amerika daarvan na de aanslagen in 2001. Het Amerikaanse antwoord daarop is: Wij werden aangevallen; dat was niet onze fout. Wij zullen reageren, wij zullen iets doen!”

Irak
In ”America’s Secret War” schetst Friedman het hele proces vanaf de septemberaanslagen tot de invasie van Afghanistan, waar het Taliban-regime onderdak verschafte aan al-Qaida. Om die operationele basis van de terreurorganisatie te neutraliseren was militaire actie noodzakelijk. Er was wereldwijd begrip voor deze beslissing van Washington. Minder noodzakelijk voor de buitenwereld leek Washingtons volgende agendapunt, de invasie van Irak. In zijn boek wijst Friedman echter op twee grote zorgen van Washington na de septemberaanslagen. Massavernietigingswapens die mogelijk in handen van al-Qaida zouden (kunnen) vallen en de financiering -voornamelijk vanuit Saudi-Arabië- van de jihadisten en hun plannen.

Washington wist dat het regime van Saddam Hussein niet over kernwapens beschikte. Misschien over biologische wapens, maar vrijwel zeker over chemische wapens die Saddam al tegen zijn eigen bevolking had gebruikt. Maar belangrijker was de zorg over de nucleaire ontwikkelingen in Iran. Teheran zou een potentiële leverancier van kernwapens kunnen worden, ook al moest de leiding daar weinig hebben van al-Qaida. Daarnaast bleef de financiering van de terreur een cruciaal element. Riyad bleek niet erg geïnteresseerd in samenwerking met Washington om de geldstroom van rijke Saudi’s naar al-Qaida af te snijden. Volgens Friedman was een van de belangrijkste argumenten om Irak binnen te vallen het opvoeren van de druk op de Saudische autoriteiten om te helpen de financiering van al-Qaida af te snijden.

vraag (u14(Waarom heeft Washington dat niet openlijk gezegd in plaats van het argument van massavernietigingswapens te gebruiken?

„Dat zou een enorm gezichtsverlies voor Riyad betekend hebben, waarmee men de situatie alleen maar ingewikkelder had gemaakt. Massavernietigingswapens waren bovendien een makkelijk argument, omdat men ervan uitging dat Saddam in ieder geval over chemische wapens beschikte.”

Er is volgens Friedman nog een tweede belangrijke reden voor de invasie van Irak. De Amerikanen zijn namelijk niet in staat om al-Qaida op eigen houtje te bestrijden. Daarvoor heeft men de samenwerking nodig van de geheime diensten van landen die eigenlijk niet met Washington willen samenwerken. Door Irak binnen te vallen maakten de VS duidelijk dat de strijd tegen al-Qaida voor Washington bittere ernst was. En dat men bereid was tot het uiterste te gaan.

Geslaagde operatie
Door de massale militaire aanwezigheid van Amerika in het Midden-Oosten verschoven de geopolitieke zwaartepunten in de regio dramatisch. „Amerika werd bovendien onvoorspelbaar. Amerika werd de onbekende variant in het spel, terwijl al-Qaida de bekende variant was. Washington creëerde een ”coalitie van de dwang” in plaats van een ”vrijwillige coalitie”, aldus Friedman. Saudi-Arabië is volgens hem banger voor het onvoorspelbare Amerika dan voor al-Qaida. „Daarom werken de inlichtingendiensten van landen als Saudi-Arabië, Iran, Syrië en Pakistan nu -onder zware druk- mee aan de bestrijding van al-Qaida. Amerika kan dat nooit alleen”, aldus Friedman.

Vanuit deze optiek bezien beschouwt Friedman de invasie van Irak als „een geslaagde operatie.” Osama bin Laden en zijn bondgenoten zijn erop uit om de moslimwereld de zwakheden van de westerse wereld te tonen. Dat moet de massa’s in opstand doen komen tegen de corrupte regimes die met dat Westen samenwerken. Die opzet is niet geslaagd, vooral omdat Amerika onder president Bush zijn macht demonstreert.

Amerika is volgens Friedman aan de winnende hand, maar heeft de strijd tegen al-Qaida beslist nog niet gewonnen. Een van de operaties die nog op de agenda staan is het uitschakelen van Bin Laden. Daartoe plant Washington voor later dit jaar een grote operatie in het Pakistaans-Afghaanse grensgebied waar de terroristenleider zich schuilhoudt.

Als Bin Laden en zijn naaste medewerkers worden geëlimineerd wordt daarmee al-Qaida een belangrijke slag toegebracht. Friedman vertelt dat Bin Laden en zijn volgelingen toen zij de Sovjets in Afghanistan bestreden getraind werden door de CIA. „Osama weet hoe de Amerikanen opereren, waar zij op letten en wat zij negeren. Daarom was hij in staat een gecompliceerde operatie als de septemberaanslagen perfect te organiseren. Als deze topgroep wordt uitgeschakeld, beschikt al-Qaida niet meer over deze knowhow”, aldus Friedman.

vraag (u14(Als de invasie van Irak in ruimer verband gezien een succesvolle operatie is, wordt dat succes dan niet bedreigd door de huidige chaos in Irak?

„Ik beschouw het toenemende geweld van de soennietische oppositie als een goed teken. Het betekent namelijk dat zij -de soennieten- wanhopig zijn en hun laatste reserves inzetten om de verkiezingen te voorkomen. Deze aanvallen kunnen zij echter niet lang volhouden. Zij raken door hun reserves aan wapens en mensen heen. De belangrijkste vraag is hier hoe lang de meerderheid van de soennieten hun gewelddadige leiders blijven volgen.”