Zo nam het aantal patiënten met een onderhuidse infectie sinds maart vorig jaar sterk toe: van gemiddeld vier naar vijftien per maand. Deze infectie kan leiden tot het afsterven van ledematen en –als de vitale organen zijn aangedaan– tot het overlijden van de patiënt.

Ook andere ziektebeelden veroorzaakt door groep-A-streptokokken doen zich vaker dan voorheen voor. Zo kregen tussen maart 2022 en april 2023 gemiddeld 21 vrouwen per maand te maken met kraamvrouwenkoorts. Ter vergelijking: vóór de coronapandemie ging het om gemiddeld tien vrouwen per maand.

Een derde ziektebeeld veroorzaakt door de streptokokkenbacterie is hersenvliesontsteking. Ook over deze aandoening geven de statistieken een verontrustend beeld. Normaal zijn er per jaar gemiddeld vijf gevallen van hersenvliesontsteking veroorzaakt door deze bacterie. Vorig jaar waren er echter wel negentien gevallen en dit jaar al veertien, zo blijkt uit cijfers van het Nederlands Referentie Laboratorium voor Bacteriële Meningitis (NRLBM), onderdeel van Amsterdam UMC.

Handen wassen

Het RIVM tast in het duister naar de oorzaak van de toename. „Mogelijk heeft de stijging met corona te maken, maar dat weten we niet zeker”, zegt woordvoerder Coen Berends. „Voordat we met conclusies komen, willen we de trends eerst langere tijd volgen.”

Tijdens de coronapandemie waren er juist minder ernstige infecties met groep-A-streptokokken dan voorheen. „Door maatregelen zoals handen wassen, afstand houden en mondmaskers dragen vond er minder overdracht van de bacterie plaats”, verklaart prof. Nina van Sorge, hoofd van het NRLBM.

Is er nu sprake van een inhaaleffect? „Ja, maar er lijkt meer aan de hand”, zegt de microbioloog, die al jaren onderzoek doet naar ziektes veroorzaakt door groep-A-streptokokken. „We zien nu dat een bepaalde variant, de M1UK, heel dominant is. Vroeger zagen we een gevarieerder beeld. Mogelijk heeft deze variant eigenschappen die het risico op bijvoorbeeld hersenvliesontsteking vergroten.”

De streptokokkenbacterie slaat vooral toe in drie verschillende leeftijdsgroepen, weet Van Sorge: jonge kinderen, ouderen en een groep ertussenin. Zo’n 10 procent van de patiënten betreft kinderen van 0 tot 5 jaar. Bij een derde gaat het om 65-plussers. En 20 tot 25 procent betreft mensen tussen de 30 en de 40 jaar. „Die tussengroep is iets bijzonders. Dat zijn mensen die in de kracht van hun leven staan en plotseling ernstig ziek worden.”

Verraderlijk

Groep-A-streptokokken komt voor bij 10 tot 15 procent van de mensen en doet meestal geen kwaad. Het gaat mis als de bacterie via een wondje weet binnen te dringen. Vaak gebeurt dat bij iemand met een verzwakte afweer. Soms ook niet. „We kunnen niet altijd verklaren waarom iemand ernstig ziek wordt”, zegt Van Sorge. „Dat maakt deze bacterie zo verraderlijk.”

Wetenschappers hopen al jaren dat er een effectief vaccin tegen groep-A-streptokokken wordt ontwikkeld, zegt de microbioloog. Maar omdat de bacterie makkelijk muteert –van eigenschappen verandert– is dat tot op heden niet gelukt.