Akte uit archief koning: Tsaar stelde wel voorwaarde aan huwelijk van zijn zus met prins Willem

Geeske Bisschop zwaait de zware deur van het statige pand in de tuin van Paleis Noordeinde open. Zij gaat voor. Enkele treden omhoog en dan rechts de bibliotheek in. Schappen vol boeken. Bustes van Oranjes en familieleden staren de bezoeker aan; op een kast staat Wilhelmina, op een andere Gaspard de Coligny, schoonvader van Willem van Oranje. Achterin de bibliotheekruimte staat een grote tafel met statige stoelen. Daarop heeft Bisschop een aantal bijzondere archiefstukken uitgestald. Bisschop heeft een „droombaan” als medewerker van een bijzonder, particulier archief met zo’n lange geschiedenis, zo zegt ze zelf. Het archief van de koninklijke familie gaat terug tot de middeleeuwen. „Er is hier ongeveer 4 kilometer aan archief. Dan gaat het om oude stukken van de Nassaus uit het Duitse Dillenburg, de archieven van de stadhouders en koningen, maar ook van de hofdepartementen, met rekeningen, menuboeken, noem maar op.” Het meeste ligt in een modern ondergronds –en geconditioneerd– depo, naast het hoofdgebouw uit 1895. Bisschop, zelf historica, helpt mensen die stukken uit het archief willen inzien in hun zoektocht. ## Bijbelkast Het was voor Bisschop niet eenvoudig kiezen welk archiefstuk haar favoriet is, als het gaat om de protestantse kerkgeschiedenis. Tot de collectie van de Koninklijke Verzamelingen behoren bijvoorbeeld tal van Bijbels. „Erg mooi is ook de Bijbelkast die koningin Wilhelmina bij haar huwelijk van het Nederlands Bijbelgenootschap kreeg.” Toch koos ze voor de akte opgesteld bij het huwelijk van de latere koning Willem II. „De akte laat zien dat het Oranjehuis, vanouds protestants, tolerant was tegenover andere geloofsovertuigingen. Soms werd er ook wel pragmatisch gehandeld”, zegt Bisschop, wijzend op het stuk. Het document is niet de officiële huwelijksakte, maar ‘slechts’ een bijlage. „Maar wel belangrijk. Dat zie je zo: een roodfluwelen map, voorzien van een zegel van de tsaar in een verguld zilveren zegeldoos en twee dikke kwasten van zilverdraad.” Het papieren document kan Bisschop gewoon met haar handen aanraken, maar om de zegeldoos iets te verleggen doet zij eerst handschoenen aan. „Het gaat om kwetsbaar materiaal.” Het huwelijk van Anna Paulowna (1795-1865) was belangrijk voor de Oranjes, vertelt de historica. „Anna Paulowna was als zus van de Russische tsaar een zeer gewilde bruid.” De tsaar –bevriend met prins Willem– ging akkoord, maar bedong één ding: zijn zus moest ook in de Nederlanden het Russisch-orthodoxe geloof kunnen blijven belijden. „Dat ligt hierin vast”, zegt Bisschop, bladerend door de acte. „In het Russisch en in het Frans, de hoftaal in die tijd. Voor de Oranjes was het juist weer belangrijk dat eventuele kinderen protestants zouden worden opgevoed.” Zo is het ook gebeurd. „Het huwelijk vond plaats op 21 februari 1816 in Sint-Petersburg. Eerst was er een Russisch-orthodoxe dienst en daarna een protestantse. Daarin ging een Waalse predikant voor. Anna Paulowna kreeg in haar paleizen in Nederland Russisch-orthodoxe kapellen.” Koning Willem II en zijn vrouw namen de godsdienstige opvoeding van hun kinderen heel serieus, vertelt Bisschop. „De koning was daar heel nauw bij betrokken. En Anna Paulowna ging op haar beurt ook vaak met haar man en kinderen naar de protestantse kerkdiensten.” ## Zeevaarder Bisschop heeft in het archief nog twee bewijzen opgezocht waaruit blijkt dat de koningin erg met haar kinderen meeleefde. Op blauwe kussentjes liggen twee oude Bijbels. „De ene schonk Anna Paulowna aan haar zoon Frederik Hendrik, beter bekend als de Zeevaarder. Voorin schreef ze een persoonlijke boodschap, in het Nederlands: „Ontvang lieve Frederik Hendrik den zegen uwer moeder met het geschenk der heilige Schrift waarop alle de ware beginselen van deugd, moed en trouw rusten. Anna Paulowna. Te ’s-Gravenhage den 27sten september 1831.” Hij kreeg de Bijbel van haar ter gelegenheid van zijn openbare geloofsbelijdenis.” De andere Bijbel is van prins Alexander, haar tweede zoon, ook met een handgeschreven opdracht van Anna Paulowna. „Hij is jong overleden. Het is zijn persoonlijke Bijbel. In het Frans.” ## Avondmaal Bisschop wil nog een stuk laten zien. Uit het archief van Anna Paulowna blijkt dat zij meerdere preken bewaarde die voor haar belangrijk waren. De archiefmedewerkster pakt een blauw mapje. „Hierin is een preek opgenomen van ds. D. Molenaar, gehouden op de zondag na de belijdenis van Frederik Hendrik, in de Grote Kerk, hier vlakbij. In zijn toespraak nodigt ds. Molenaar de prins speciaal uit om aan het heilig avondmaal te gaan.” Bisschop zou nog veel meer kunnen vertellen, maar de tijd is op. De bijzondere documenten gaan straks weer in het archief. Veilig opgeborgen. :::kader 1::: :::kader 2:::

Akte uit archief koning: Tsaar stelde wel voorwaarde aan huwelijk van zijn zus met prins Willem

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?