Ds. L. W. Ch. Ruijgrok, voorzitter van het Comité tot behoud van de Nederlandse Hervormde Kerk, staat positief tegenover het voorstel van ds. De Visser. Hij ziet het als een aanvulling op het unievoorstel zoals dat twee maanden geleden is gepresenteerd door de hoofdbesturen van de Confessionele Vereniging (CV) en de Gereformeerde Bond (GB). „De kern van dat voorstel is om op dit moment als kerken niet verder te gaan dan federatie. Die doelstelling heeft nog steeds onze instemming.” Uit de verschillende reacties leidt ds. Ruijgrok echter af dat met name de overtuigde voorstanders van SoW het unievoorstel niet willen overnemen. „Niet zozeer omdat men aan de bezwaarden geen recht zou willen doen, maar vooral omdat het de beoogde eenheid frustreert.”

Ds. Ruijgrok waardeert het dat er nu „vanuit het midden van de kerk niet alleen maar sprake is van botte afwijzing, maar ook van een positief meedenken.” Het voorstel van ds. De Visser doet volgens hem recht aan de uitgangspunten van het Comité. „Het maakt het voor de bezwaarden mogelijk om op alle niveaus voluit kerk te blijven.” Hij tekent erbij aan dat het van groot belang is hoe de federatieovereenkomst er precies uit gaat zien en in welk kerkordelijk vat het geheel gegoten wordt. „Maar gezien de wijze waarop de voorstellen geformuleerd zijn, heb ik er vertrouwen in dat ook dat op een bevredigende wijze wordt opgelost.”

Ook drs. P. J. Vergunst, algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond, is blij dat ds. De Visser creatief meedenkt. „Waar hij drie, vier weken geleden in verband met het unievoorstel van de CV en de GB nog sprak van muiterij en een misleidende voorstelling van zaken, vraagt hij er nu met zijn voorstel aandacht voor dat het geen winst is als delen van de kerk niet zouden meegaan.”

Principieel gaat de voorkeur van Vergunst echter uit naar het uniemodel, omdat dat de Hervormde Kerk overeind houdt. „Bezwaarden hebben veel aan ds. De Visser te danken. Hij heeft zich er in 1998 voor ingezet om hen tegemoet te komen. Het is positief dat hij vanuit zijn plaats in de kerk nu opnieuw honoreert dat de bezwaren ook werkelijk bezwaren zijn. En dat het van onze kant geen onwil is. Wij zijn bereid ook weer met hem verder te denken.”

Ds. Tj. de Jong, redacteur van ”Het gekrookte Riet”, stelt in zijn reactie voorop dat hij tegen een fusie is en blijft. Tegelijk echter waardeert de predikant uit Staphorst in het voorstel de woorden over bezwaarden „die niet toetreden”. „Er wordt niet gesproken over afscheiding en scheurmaken. Eindelijk iemand die reëel is, die onze bezwaren recht noemt, al is hij voor SoW.”

In het voorstel zetten bezwaarden de Nederlandse Hervormde Kerk voort, stelt ds. De Jong met instemming vast. „Omdat confessie, historie en zelfstandigheid voor ons dierbaar en onopgeefbaar zijn. Het gaat niet om onze belangen, maar om de identiteit van het waarlijk hervormd zijn, zoals het voorstel ook zegt.”

Wel vraagt ds. De Jong zich af of „we principieel kunnen federeren met de SoW-kerk.” Dat hangt voor hem vooral af van de antwoorden op een aantal vragen. „Liggen de zaken juridisch vast, gezien de wijze waarop de huidige synode met beloften omgaat? Hoe zit het met de vrijbeheerzaak? Wat houden federatieve contacten en verplichtingen in? Welke afgrenzing is er tussen de synodes op het punt van wederzijdse relaties en verplichtingen? Hoe zit het met financiële bijdragen? Wat heeft de zogenoemde Voortzetting van de Hervormde Kerk te maken met commissies, LDC en RDC? Is de huidige kerkorde de naar SoW toe geamendeerde kerkorde?”

Als de invulling van de federatie erop neerkomt dat ze inhoudelijk fusie betekent, dan zegt ds. De Jong er „nee” tegen. De predikant uit Staphorst is juist wel positief over het feit dat in het fusie-federatiemodel de NHK in afgeslankte vorm blijft bestaan. Hij gaat er echter van uit dat de echte voorstanders van SoW het daarmee niet eens zijn. „Zij zullen er niet mee kunnen instemmen wanneer de Hervormde Kerk blijft voortbestaan.”

De voorzitter van ”Op Goed Gerucht”, ds. P. Verhoeff, is „erg voorzichtig” met zijn reactie. „Het moderamen komt deze week met voorstellen over een tijdpad voor SoW. Daarop willen we wachten.” De predikant vindt het daarom jammer dat ds. De Visser juist op dit moment met zijn voorstel komt. Voor ds. Verhoeff is niet duidelijk wanneer het voorgestelde fusie-federatiemodel tot een definitieve vereniging van de kerken moet leiden. „Er staat straks één huis. En daar komt een garage aan voor mensen die bezwaard zijn. Hoe lang gaat dat duren? Of blijven we met een soort van gescheidenheid zitten?”

Als scheuren onvermijdelijk zijn zonder een model als dat van ds. De Visser? Ds. Verhoeff: „Ik zou het bijzonder betreuren als mensen bij een fusiebesluit zouden uitvallen. Maar ik denk dat dat helemaal niet nodig is. Er gebeurt nu in de Hervormde Kerk niets anders dan straks in de SoW-kerk. Ik ben bang dat er een beetje sprake is van koudwatervrees. ”

Als de voorzitter van de CV, ds. J. ter Steege, kennisneemt van de grote lijnen van het fusie-federatiemodel reageert hij: „Als het plan van ds. De Visser daaraan dienstbaar kan zijn dat de Hervormde Kerk bij elkaar blijft, dan juich ik dat toe.” Hij onderstreept dat de CV een vereniging als einddoel voor ogen heeft en dat ze alle mensen wil meenemen. „Als er nu gemeenten zijn die de sprong niet kunnen maken, doe dan rustig aan en bekijk hoe je hen kunt inpassen, zei pas iemand tegen me die bij een gemeente hoort die al 25 jaar SoW is.”

De voorzitter van de CV ziet graag alle hervormden, gefuseerd of niet, onder één hervormd dak. „En als er een fusie komt, moeten er van tevoren garanties zijn voor hen die daarmee moeite hebben. Vóór de feitelijke fusie moeten de dingen goed geregeld zijn.”

De veelgehoorde veronderstelling dat er een scheuring zal ontstaan als er op korte termijn een fusie totstandkomt, deelt hij. „Maar dat feit wordt geminimaliseerd door de scriba van het triomoderamen. Hij denkt dat het net zo zal gaan als in 1951, toen de Gereformeerde Bond bij de invoering van de nieuwe kerkorde dwarslag. Dat viel uiteindelijk erg mee. Wij denken dat het nu toch veel somberder ligt.” Ter toelichting verwijst hij naar de vier voorlichtingsbijeenkomsten die de GB en de CV vorige week belegden. „Daar zijn in totaal zo’n 800 kerkenraden bij elkaar geweest.”

Of het moderamen positief zal reageren op het voorstel betwijfelt hij. Hij roept de kerkleiding op „toch eens mee te maken wat op het grondvlak leeft.”

De SoW-scriba, dr. B. Plaisier, was dinsdagmorgen nog onkundig van de inhoud van het voorstel van ds. De Visser. „’t Is ongelooflijk. Wat een toestand”, reageert hij. Omdat de scriba „echt van niets weet”, wil hij verder niet inhoudelijk op het voorstel ingaan. „Het lijkt me het beste dat ik er donderdag op de triosynode nog iets over zeg.”