Ongebruikelijk is het kennelijk niet dat ”jonkies” in het leger bij geheime stukken kunnen. In antwoord op vragen van verslaggevers zei Pentagon-woordvoerder Patrick S. Ryder vorige week dat het leger regelmatig jongeren geheime informatie toevertrouwt. „Als iemand oud genoeg is om voor zijn land te sterven, is hij ook oud genoeg om de geheimen ervan toevertrouwd te worden”, luidt het argument.

Op de vraag of het leger niet te goed van vertrouwen is, antwoordde Ryder dat de procedure voor iemand toegang krijgt tot geheime informatie „grondig en zorgvuldig” is. Om toegang te krijgen, moet een kandidaat het uitgebreide SF86-formulier invullen. Daarin moet hij informatie geven over zijn familie, opvattingen en hobby’s, zijn vriendenkring, zijn buitenlandse contacten, zijn woonplaats en zijn arbeidsverleden. In sommige gevallen moet een kandidaat zich onderwerpen aan onderzoek met een leugendetector. Daarnaast doet de overheid navraag bij familie, vrienden, voormalige werkgevers, organisaties waarvan de kandidaat lid van is en naar zijn financiële handel en wandel.

Momentopname

Critici erkennen dat dit onderzoek grondig is, maar dat het desondanks geen garantie biedt voor iemands blijvende betrouwbaarheid. „Het is een momentopname”, zegt Kenneth Gray, gepensioneerd FBI-agent en docent veiligheidsvraagstukken aan de Universiteit van New Haven. „Een positieve uitslag betekent niet dat je over drie jaar ook nog betrouwbaar bent. Zeker bij jongeren die in ontwikkeling zijn, is het risico dat zij vatbaar worden voor aanbiedingen van partijen die belang hebben bij geheime informatie. Of voor bluffen, zoals bij Teixeira, waarmee ze willen laten zien dat ze belangrijk zijn omdat ze toegang hebben tot geheime documenten.”

Behalve deze kritiek op de waarde van de screening leeft na de arrestatie van Teixeira de vraag of niet te veel mensen kunnen beschikken over staatsgeheimen. Niet alleen ruim 600 generaals hebben daar toegang toe, maar ook hun militaire assistenten, veel kolonels die in het Pentagon werken, kapiteins van marineschepen, een breed scala aan jonge officieren en zelfs, zoals Teixeira, reservisten in opleiding. Volgens ambtenaren van het Pentagon gaat het in totaal om 1,25 miljoen mensen. „De toegang tot geheime informatie is nu verbijsterend breed”, zegt Glenn Gerstell, voormalig medewerker van de spionagedienst NSA tegen The New York Times.

Kenneth Gray deelt dat. „Geheim is in Amerika niet echt geheim. Als zoveel mensen geheime informatie kunnen inzien, is een lek in het systeem bijna vanzelfsprekend. Iedereen weet dat wanneer je in het dagelijks leven een geheim deelt met anderen, het riciso bestaat dat het op straat komt. Militairen en inlichtingenagenten zijn ook mensen, die hun mond voorbij kunnen praten. Soms per ongeluk, soms expres.”

Onvoldoende

Controle op mensen met een toestemming om geheime informatie in te zien is er volgens experts onvoldoende. „Veiligheidsfunctionarissen hebben niet de tijd om iedere medewerker te controleren als die het gebouw verlaat”, zegt advocaat Bradley Moss. „Ze doen steekproefsgewijs inspecties, maar het zou het werk van medewerkers te veel verstoren als ze iedereen elke dag zouden controleren.”

Inmiddels wordt in Washington aangedrongen op maatregelen. Minister van Defensie Lloyd Austin verklaarde vorige week dat hij zijn staatssecretaris opdracht geeft om de procedures voor toegang tot geheime informatie en inlichtingen te herzien om „te voorkomen dat dit soort incidenten zich opnieuw voordoet.” De voorzitter van de Senaatscommissie voor militaire zaken, de Democraat Jack Reed, drong daar ook sterk op aan.