Amsterdam verwerkt wekelijks afval uit Rome; hoe milieubewust is dat?
De gemeente Amsterdam verwerkt sinds april Romeins afval. Voordat het Italiaanse restafval de Nederlandse verbrandingsoven in gaat, legt het per trein een reis van zo’n 1700 kilometer af. Hoe milieubewust is dat? Vier vragen.
In 2013 sloot Europa’s grootste vuilstort haar deuren. Afvalberg ”Malagrotta” nabij Rome voldeed niet langer aan de Europese milieunormen en moest noodgedwongen dicht. In de jaren daarna ontsierden uitpuilende vuilnisbakken het Romeinse straatbeeld. Het lukte de lokale politiek echter niet om met een structurele oplossing te komen. Onder meer de plannen voor een stel kleinere afvalverwerkingsbedrijven en een meer gescheiden afvalbeleid verdwenen in de ijskast. Als noodoplossing vervoert Rome vanaf 2017 het overtollige huisvuil per trein naar onder meer Noord-Italië en Oostenrijk. Amsterdam is inmiddels ook aan dat rijtje toegevoegd.
Dagelijks produceren de ruim 3 miljoen Romeinen ongeveer 4600 ton afval. Het Amsterdamse Afval en Energie Bedrijf (AEB) verwerkt daar sinds april wekelijks zo’n 900 ton van. Dat doet het bedrijf –waarvan de gemeente Amsterdam de enige aandeelhouder is– niet gratis; zo’n 200 euro krijgt AEB per ton verwerkt afval. Dat komt neer op een wekelijks totaal van 180.000 euro en een jaarlijks bedrag van ruim 9 miljoen euro. Met de afvalverbranding wekt AEB stroom op voor huishoudens en bedrijven.
Nederland verwerkt Italiaans afval. Dat is toch niet milieubewust?
Toen het bericht naar buiten kwam dat AEB Romeinse huisvuil gaat verbranden, maakte dat inderdaad de tongen los. Voordat het bedrijf de deal sloot, heeft het echter een zogenoemde milieukundige analyse laten maken. Mocht het afval niet naar Nederland komen, dan zou het gestort worden op een Italiaanse vuilstort. Stort is een laagwaardige manier van afval verwerken, onder meer omdat er de schadelijke stof methaan bij vrijkomt.
Uit de milieukundige analyse is gebleken dat het verbranden van het afval in Amsterdam uiteindelijk minder klimaatimpact heeft dan de stort op een Italiaanse vuilnisberg. Daarbij is het vervoer per trein meegerekend. Van de drie afgewogen vervoersmiddelen –schip, vrachtwagen of trein– bleek de laatste het schoonste alternatief.
Het Italiaanse restafval bestaat volgens de analyse voor 57 procent uit papier, karton en gft. Het verbranden van specifiek die grondstoffen is veel gunstiger dan het storten ervan, zo valt te lezen in het rapport. Dat de Italianen in Amsterdam aankloppen voor het verwerken van hun afval is overigens niet zo verrassend. Nederland is Europees gezien koploper in het verwerken van afval.
Hoe reageerde de politiek?
In de Tweede Kamer heerst ongemak over de import van het Italiaanse huisafval. Onder meer VVD-Kamerlid Erik Haverkort vroeg zich af „of we die Romeinse rookpluim boven Amsterdam echt moeten willen”. PVV’er Barry Madlener stelde dat „Schiphol moet krimpen vanwege stikstof, boeren worden weggepest, maar er op dit moment wel een deal wordt gesloten tussen GroenLinks en Italië om hier rommel naartoe te halen om te verbranden”.
Staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat stelde dat het niet doorgaan van de Amsterdamse deal geen extra stikstofruimte zou hebben opgeleverd. Toch is ook zij niet blij met de situatie. „Het is op de lange termijn volstrekt onwenselijk dat afval per trein door heel Europa wordt gesleept om hier in een oven te verdwijnen”, zei ze.
Waarom werd de deal dan toch gesloten?
Naast de eerdergenoemde milieutechnische reden heeft Nederland ruimte over in de verbrandingsovens. Dat komt omdat de hoeveelheid binnenlands afval de afgelopen jaren afgenomen is. Ook heeft het land op tijd geïnvesteerd in verwerkingstechnieken.
Om die overcapaciteit te benutten, verbrandt Nederland al jaren afval van andere Europese landen, zoals Groot-Brittannië, Frankrijk en IJsland, waar vuilnis nog vaak op een stortplaats eindigt. In 2021 werd er in Nederland in totaal 7,5 miljoen ton afval verbrand. Daarvan was bijna 15 procent afkomstig uit het buitenland. Voor het Amsterdamse afvalverwerkingsbedrijf AEB ligt het percentage buitenlands afval zelfs op 30 procent. Dat Amsterdam Romeins huisafval gaat verbranden, is misschien opmerkelijk, maar een nieuw fenomeen is het niet.
Hoe nu verder?
Staatssecretaris Heijnen zei eind maart in de Tweede Kamer dat Nederland vanwege de overcapaciteit „andere landen tijdelijk wil helpen met hun afvalprobleem”. Dat daardoor de Nederlandse CO2-uitstooot toeneemt, lijkt daarbij van ondergeschikt belang. Op Europese schaal is de klimaatimpact namelijk lager.
Het kabinet wil de komende jaren de verbranding van vuilnis terugdringen en afval zoveel mogelijk hergebruiken. In 2030 moet de Nederlandse economie voor de helft circulair zijn en in 2050 helemaal.
Het Romeinse huisafval zal tegen die tijd naar verwachting weer op Italiaans grondgebied verwerkt worden. De huidige burgemeester van Rome, Roberto Gualtieri, heeft plannen voor de bouw van een nieuwe, grote verbrandingsoven. Die moet in 2026 af zijn.