Ze was vorige week in Marokko in haar functie als speciaal pleitbezorger van de Verenigde Naties. Er moet heel veel gebeuren om de hele bevolking toegang te geven tot financiële diensten, stelde de koningin. „Ik heb hoop. Iedereen is goedwillend”, was ze evenwel optimistisch gestemd.

Máxima probeert bij haar werkbezoeken voor de VN in contact te komen met ondernemers, vrouwen en boeren die geen of weinig toegang hebben tot financiële diensten. Mensen die vaak buiten de formele economie van hun land opereren, maar die enorm geholpen zouden zijn wanneer ze –bijvoorbeeld door mobiel bankieren– wel toegang krijgen tot een bankrekening, verzekering, krediet of spaarmogelijkheid. Uit de gesprekken die Máxima in kleine winkeltjes, fabriekjes of op het platteland voert, haalt ze de informatie die nodig is om later tijdens zo’n bezoek ministers, de gouverneur van de centrale bank en andere autoriteiten beter te kunnen adviseren over het juiste plan van aanpak.

Lange stoet

Tijdens haar reis naar Marokko afgelopen week was het draaiboek niet anders dan bij eerdere landenbezoeken, zoals in oktober naar Tanzania en eerder vorig jaar in Ivoorkust en Senegal. Maar in de uitvoering was het allemaal wat moeilijker. Marokko worstelde duidelijk met de dubbele pet van Máxima: Nederlandse koningin én VN-functionaris. Volgens het Marokkaanse protocol moest ze als koningin met alle egards worden ontvangen. Dat betekende een overvloed aan beveiligers, afgesloten straten tijdens haar verplaatsingen, vervoer in de koninklijke vintage Mercedes Benz 600 uit 1972 van wijlen koning Hassan, en het op afstand houden van publiek en media. Precies zoals Marokko dat ook doet voor de eigen koninklijke familie.

Dat druiste echter in tegen de wens om contact te leggen met gewone mensen. Waar koning en koningin in Nederland bij soortgelijke bezoeken vaak in een busje stappen, met alle belangrijke adviseurs en medewerkers dicht bij zich en minder dan een handvol wagens in de stoet, was dat in Marokko het tegenovergestelde. De stoet telde meer dan 25 auto’s en medewerkers moesten keer op keer een sprintje trekken, van achter in de colonne langs de wagens van de beveiligers, om aansluiting te krijgen toen Máxima in de hoofdstad Rabat het ene na het andere ministerie bezocht. Dat was na de korte uitstapjes naar winkeltjes en een thuisbakker waarvoor in Casablanca en de medina van Rabat hele straten werden afgezet en auto’s werden weggesleept. Van een ongedwongen sfeer was daardoor nauwelijks sprake.

Beveiliging

Máxima, die naar eigen zeggen gemiddeld drie à vier dagen per maand voor haar VN-rol uittrekt, probeerde zich echter niet van de wijs te laten brengen. Na bijna vijftien jaar werk voor de VN en tientallen landenbezoeken is ze ook wel wat gewend. De veiligheidssituatie is ook meestal niet hetzelfde als in Nederland; vier jaar geleden in Pakistan was haar rit van Islamabad naar Lahore een heuse militaire operatie, met zwaar bewapende begeleiders, gepantserde auto’s en blokkering van alle telefoon- en internetverkeer onderweg. Wat dat betreft was het in Marokko iets meer ontspannen, al moesten bezoekers van de residentie van prinses Lalla Meryem –de oudste zus van koning Mohammed VI– wel hun telefoons aan de poort inleveren. Over die ontmoeting bestond ook tot het laatste moment onzekerheid. Overigens werden ook programmaonderdelen gewijzigd of zelfs geschrapt.

De koningin was niettemin tevreden over haar bezoek, zo vertelde ze aan het slot tijdens persontmoetingen in het hoofdkantoor van de Banque Al-Maghrib, de centrale bank van Marokko, en in de tuin van haar hotel nabij het koninklijke paleizencomplex. Zowel in Casablanca als in Rabat had ze toch uit de eerste hand kunnen horen wat de knelpunten zijn op weg naar toegang tot financiële diensten voor alle Marokkanen.

Contant geld

Zo leerde ze –tot haar verbazing– dat meer dan driekwart van alle betalingen contant gebeurt. Ook de overheid betaalt cash uit en veel salarissen gaan ook nog steeds handje contantje. „Op dit moment heeft maar 44 procent van de bevolking toegang tot financiële diensten. Dus 56 procent van de bevolking heeft absoluut niks”, stelde Máxima vast.

Anders dan in eerdere landen die ze bezocht staan mensen ook niet te trappelen om een bankrekening te openen. „Ze weten heel weinig van de voordelen van een bankrekening en ze zijn af en toe ook bang, want ze nemen niet deel aan de formele economie. Ze weten niet of ze, wanneer ze dit beginnen te doen, een enorme belasting moeten betalen”, signaleerde de koningin een uniek obstakel. „Marokko heeft altijd een vrij sterke bankensector gehad. Om die reden is niet veel gekeken naar digitalisering en innovaties, en die komen juist dunbevolkte streken en armere delen van het land ten goede. Banken hebben dat uit angst voor concurrentie ook tegengewerkt of niet opgepakt, uit vrees dat de koek voor hen dan kleiner zou worden. Maar in werkelijkheid wordt die alleen maar groter als ze samenwerken met bijvoorbeeld fintech- en telecombedrijven.”

Koning afwezig

Volgens Máxima is er een cultuurverandering nodig en moet Marokko durven kijken naar wat in andere landen goed heeft gewerkt. De ambities zijn groot. „Er is vooruitgang geboekt”, stelde de koningin, maar „nu moeten stappen worden gezet. Wat dat betreft is Marokko laat.” Daarbij dacht ze ook hulp te krijgen van prinses Lalla Meryem, die zich in eigen land al jaren sterk maakt voor de positie van de vrouw.

In Marokko is de kloof tussen vrouwen en mannen die een bankrekening hebben een van de grootste (23 procent) in de wereld; ook daar is dus nog veel werk te verrichten. „Ze kan een heel goede partner zijn”, aldus Máxima, die een kort beleefdheidsbezoek bracht aan de hevig hoestende prinses. Een treffen met de Marokkaanse koning zat er niet in. Die verbleef al enkele maanden in het buitenland en kwam pas donderdag –na het vertrek van Máxima– voor het eerst dit jaar terug in eigen land, voor de vastenmaand ramadan.