Cultuur & boeken

Nieuw martelarenboek brengt hedendaagse vervolging dichtbij

Er worden meer christenen dan ooit vervolgd. Maar kennen we deze hedendaagse ‘martelaren’ ook? Volgens de auteurs van een nieuw martelarenboek is het tijd om een nieuwe generatie kennis te laten maken met deze verhalen.

Leendert de Bruin

9 March 2023 14:42

Een kerkdienst op het platteland in Nigeria. In het Afrikaanse land werden vorig jaar bijna 5000 christenen gedood, aldus Open Doors. beeld AFP, Luis Tato

Stefanus, Polycarpus van Smyrna, Perpetua en Felicitas, Bonifatius en Johannes Hus. Zomaar enkele namen uit de kerkgeschiedenis die bij veel christenen ongetwijfeld in gedachten komen als het gaat over martelaren. Of wat te denken van de vervolging ten tijde van de Romeinse keizer Nero of de Engelse vorstin Mary Tudor, die de bijnaam ”Bloody Mary” kreeg?

Maar wie kent het verhaal van het echtpaar Shahzad en Shama Masih of van de predikant Lawan Andimi? Het is niet dat deze christenen minder te lijden hadden: allemaal vonden ze de dood vanwege hun geloof. Shahzad en Shama werden in 2014 levend verbrand in een steenoven. Een menigte woedende moslims beschuldigde het Pakistaanse echtpaar van godslastering. Ds. Andimi werd begin 2020 onthoofd door leden van de radicaal-islamitische groep Boko Haram. De Nigeriaanse pastor toonde in een door de terreurgroep vrijgegeven video geen vrees voor zijn naderende einde, maar sprak: „Heb geduld, huil niet, maak je geen zorgen. Maar dank God voor alles.”

Mede om deze hedendaagse christenen niet te vergeten schreven de Amerikaanse predikant Johnny Moore en wetenschapper Jerry Pattengale het boek ”The New Book of Christian Martyrs”. De verhalen van sommige vroege martelaren zijn vermaard geworden, aldus de auteurs. Veel christenen beseffen echter niet dat in delen van de wereld nog steeds duizenden geloofsgenoten een wrede dood sterven. „De meeste van deze moderne verhalen zijn allerminst vermaard; de meeste zijn zelfs onbekend”, schrijven de auteurs in het voorwoord.

Nazaat

De auteurs willen daarbij in het spoor gaan van het beroemde martelarenboek van John Foxe uit de zestiende eeuw, de ”Foxe’s Book of Martyrs”. Ze prijzen hun pennenvrucht aan als „een moderne actualisering” van dit boek dat door de eeuwen heen door veel protestanten is gekoesterd. Een van de nazaten van een martelaar uit het boek van Foxe –William Sweeting, die in 1511 levend werd verbrand– heeft het manuscript zelfs nagelezen.

In tegenstelling tot het werk van Foxe zijn in het nieuw uitgebrachte boek christenen uit de volle breedte van de christelijke traditie opgenomen. Daar waar Foxe de nadruk legde op protestanten die te lijden hadden onder de handen van rooms-katholieken, zijn die laatsten nu veelvuldig opgenomen in het boek. Verhalen over protestanten van allerlei richtingen wisselen zich af met die over rooms-katholieken en orthodoxen. Wanneer je je realiseert dat een aantal van hen de overtuigingen omarmen waartegen Foxe’s martelaren zich juist hebben verzet en daar zelfs de dood voor over hadden, dan is de claim een opvolger te zijn van Foxe’s Book of Martyrs op z’n minst opmerkelijk te noemen.

Volgens de auteurs doet de denominatie er in het geval van geloofsvervolging niet toe: ook de moordenaars maken geen onderscheid. „Zij die christenen doden, vragen niet eerst of de christenen evangelisch of katholiek of iets anders zijn. Ze zijn slechts op zoek naar een kruis.”

Wie zich hier niet door laat weerhouden, treft een boek dat veel te bieden heeft. In ruim 600 bladzijden passeren tientallen verhalen over bekende en onbekende martelaren uit de voorbije twintig eeuwen. Het boek is onderverdeeld in duidelijke periodes of thema’s, elk met een korte achtergrondschets. Kaders en citaten verrijken het geheel. De auteurs zijn erin geslaagd om met hun selectie –want meer dan selecteren uit de duizenden verhalen kun je niet doen– een compleet beeld te schetsen.

Spiegel

Een groot deel van het boek –ruim 140 bladzijden– gaat over christenen die in de afgelopen decennia zijn vermoord. Daarmee krijgt de lezer een goed inkijkje in hedendaagse vervolging. Het laat zien dat vervolging niet iets is wat slechts thuishoort in de kerkgeschiedenis. Juist ook vandaag de dag worden talloze christenen om het leven gebracht vanwege hun geloof.

Daarnaast is het nieuwe martelarenboek een spiegel die christenen in het Westen wellicht nodig hebben. Het laat zien dat het volgen van Christus onlosmakelijk is verbonden met lijden en vervolging. Martelaren zijn volgens ds. Moore „bereid te sterven voor een christendom waar wij nauwelijks voor willen leven.”