Groningers kunnen na ruim twintig jaar weer op de SGP stemmen. In 1999 deed de partij voor het laatst mee met de Provinciale Statenverkiezingen, samen met de Reformatorische Politieke Federatie (RPF). De combifractie haalde destijds ruim 6000 stemmen.

Dat aantal heeft de SGP bij de komende verkiezingen in maart nodig om op eigen kracht een zetel te bemachtigen – maar nu zonder de RPF. Tenminste, als de opkomst dit jaar gelijk is aan die van de Statenverkiezingen van 2019; er stemden toen zo’n 255.000 Groningers. Of de SGP de 6000 stemmen gaat halen is moeilijk te zeggen omdat ze nog niet eerder zelfstandig heeft meegedaan aan de Statenverkiezingen.

Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen, in 2021, haalde de partij in Groningen een kleine 3000 stemmen. De opkomst bij Kamerverkiezingen ligt doorgaans hoger dan bij de provinciale verkiezingen. In Groningen kwamen er bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 ruim 100.000 meer mensen op de been dan bij de Statenverkiezingen van 2019. Voor de SGP is die lage opkomst bij de Statenverkiezingen waarschijnlijk geen probleem; de partij beschikt over een vrij trouwe achterban.

Maar met de 3000 stemmen uit 2021 komt de partij er niet. Waarom dan toch deze stap naar zelfstandigheid?

„Onze partij vervulde tot eind 2022 een ondersteunende rol in de steunfractie, maar daar kwam het SGP-verhaal onvoldoende uit de verf”, zegt Kees van Rijssel, voorzitter van de provinciale afdeling van de SGP in Groningen. „Onze leden ergerden zich daaraan.”

„De reductiedoelstellingen voor stikstof zijn voor de SGP niet allesbepalend; voor de CU wel”, zegt SGP’er Henk Roseboom, tussen 2002 en 2022 lid van de steunfractie. „Dat schuurde op een gegeven ogenblik steeds meer tijdens vergaderingen, waar we met twee man in de minderheid waren.’’ De Statenfractie en de steunfractie tellen bij elkaar negen mensen.

De wens van de leden om een eigen lijst te beginnen was heel serieus, legt Van Rijssel uit. „Een deel van onze leden liet zelfs weten helemaal niet te gaan stemmen als er geen SGP-kandidaat zou komen.’’

Ondanks het groeiende ongemak over de koers van de CU wilde de SGP in Groningen aanvankelijk samen met die partij aan de verkiezingen deelnemen door middel van een gezamenlijke kandidatenlijst; dus SGP’ers en CU’ers samen op een lijst. „We kozen niet direct voor zelfstandige deelname vanwege het risico uiteindelijk helemaal geen zetel te halen”, zegt Van Rijssel, die zelf ook kandidaat is.

Die optie ging voor de CU echter te ver. „De SGP in Groningen kan op eigen kracht geen zetel halen. Met een gezamenlijke lijst krijgt de partij die zetel waarschijnlijk wel door middel van voorkeurstemmen. Dat vinden wij geen goede afspiegeling van de krachtsverhouding”, laat Frederic Geijtenbeek, voorzitter van de CU-Statenfractie, weten.

Van Rijssel van de SGP begrijpt niet waarom de CU op dit vlak niet wilde inbinden. „Ook de CU gaat het moeilijk krijgen met nieuwkomers zoals de BoerBurgerBeweging (BBB) en JA21”, meent hij. „Dan is het juist zaak om elkaar vast te houden.” Dat beide partijen anders denken over bijvoorbeeld landbouw en natuur vormde volgens hem geen beletsel. Lijsttrekker Jan Hartog van de SGP beaamt dat. „We waren echt wel bereid om over de inhoud te praten en concessies te doen; ook op het gebied van landbouw.” Hoeveel water de SGP bereid was bij de wijn te doen, wil Hartog niet zeggen. „Er zijn namelijk geen inhoudelijke gesprekken gevoerd.”

Ondanks de onzekerheid over zetelwinst heerst er ook voorzichtig optimisme bij de partij. „We stuurden alle leden een oproep om zich kandidaat te stellen; al snel hadden we twaalf aanmeldingen”, zegt lijsttrekker Hartog. „Dat verraste mij.” Ook wijst hij op het ledenaantal dat de afgelopen drie jaar flink steeg, van 50 naar 160. Ook het aantal stemmen op de SGP in de provincie bij de Tweede Kamerverkiezingen neemt toe. Sinds 2002 is dat getal verdubbeld. De Groninger denkt wel te weten waar die stemmen vandaan komen: van de CU. Zowel Hartog als Van Rijssel ziet in zijn omgeving steeds meer mensen die zich van de CU naar de SGP toe bewegen. „Vooral de kabinetsdeelname van de CU is daarbij een belangrijke prikkel”, zeggen ze.

Stikstofproblematiek

De campagne van de Groningse SGP richt zich daarom vooral op thema’s die landelijk breed spelen. Hoog op het lijstje staat de stikstofproblematiek. Hoewel de reductiedoelstellingen in Groningen niet bijzonder hoog zijn vanwege het lage aantal hectares beschermd natuurgebied, maakt de partij er toch een speerpunt van. „We moeten staan voor het boerenbedrijf, ook in andere provincies”, legt Klarens van der Spek, de nummer vier op de SGP-lijst, uit. De partij zegt verder de kloof tussen stad en platteland te willen dichten. Dat kan volgens de partij als de provincie weer meer te vertellen krijgt; vooral ten opzichte van Brussel en Den Haag.

Provinciaal profileert de SGP zich vooral op de thema’s bereikbaarheid en energie. De partij wil leveringszekerheid en lage prijzen voor energie garanderen en bepleit daarom de komst van waterstof- en kerncentrales. Nog een speerpunt: ook de kleine kernen dienen bereikbaar te zijn. Met deze keuzes onderscheidt de SGP zich niet echt van de CU. Ook die partij wil investeren in waterstof en de kleine kernen bereikbaar houden.

Winst

Of de SGP een zetel zal halen, lijkt dus af te hangen van de vraag hoeveel CU-stemmers ontevreden zijn over de koers van hun partij. Maar die kiezers wijken niet automatisch uit naar de SGP. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 haalde de CU ongeveer 19.000 stemmen in Groningen; 2500 minder dan vier jaar ervoor. Dat leverde de SGP geen significante winst op; die kreeg 140 stemmen meer dan vier jaar daarvoor.

Een recente peiling van Ipsos voorspelt twee zetels verlies voor de CU in Groningen; daarvan komt er geen terecht bij de SGP. De laatste twee Provinciale Statenverkiezingen vielen voor de CU in Groningen echter gunstig uit. De partij haalde in 2015, toen ze nog niet in het kabinet zat, ongeveer 20.000 stemmen in Groningen; in 2019 waren dat er ruim 24.000.