Ruim vijf jaar geleden verscheen er een indrukwekkend boek van Holocaustoverlevende Edith Eger: ”De Keuze”. Het gaat over haar traumatische oorlogsverleden in diverse concentratiekampen, waar zij de meest verschrikkelijke dingen meemaakte.

Haar ouders verdwenen bij aankomst in Auschwitz meteen in de gaskamers. Edith overleefde concentratiekamp Auschwitz door elke avond te dansen voor de beruchte kamparts Josef Mengele. Een van de laatste opmerkingen van haar moeder was: „Niemand kan je gedachten afpakken.” Edith maakte de bewuste keuze om hoopvol te blijven, totdat ze uiteindelijk bevrijd werd.

Zij vertelt in het boek dat zij, na vele jaren en ervaringen, ervoor had gekozen om haar (traumatische) oorlogsverleden onder ogen te zien en haar verleden had leren loslaten. Zij schrijft hoe we allemaal verdriet, verlies, lijden en mislukking(en) ervaren. De tijd heelt niet alle wonden, maar we kunnen wel allemaal ervoor kiezen ons verdriet of verlies te leren loslaten. Hoe maken we die keuze en waarom kan loslaten zo moeilijk zijn?

Wat is kiezen?

Elke dag neem je honderden (kleine) beslissingen: je draagt deze of die kleur blouse; je gaat meteen boodschappen doen of eerst koffiedrinken; je eet meegebracht brood als lunch of je gaat wat halen; je gaat een e-mail versturen of toch maar deleten. Als we iets kiezen, moeten we ook iets loslaten. Als ik vanmiddag naar de sportschool ga, kan ik niet bij mijn schoonmoeder op bezoek. En als ik vanavond met mijn vrienden afspreek, kan ik niet mijn kinderen naar bed brengen.

Voor sommigen is keuzes maken gemakkelijk. Voor anderen is (grote en kleine) beslissingen nemen echter niet eenvoudig. Ze worstelen met wat ze moeten doen, aarzelen en twijfelen, zelfs nadat de beslissing al is genomen. Het maken van een keuze heeft twee aspecten: loslaten en vasthouden.

Vasthouden is emotionele energie (blijven) steken in een persoon of situatie. Je houdt vast aan alles waarbij jij je sterk betrokken voelt, in positieve of negatieve zin. Dat blijft in je leven, dat ervaar je voortdurend. We houden graag vast aan het verleden, ook al was dat verleden lang niet altijd wat we ervan verwachtten. We willen het liefst vasthouden aan wat we hebben: dat is vertrouwd en dat kennen we, wellicht zijn we ermee opgegroeid en misschien zelfs ermee vergroeid.

Voorbeelden van moeten loslaten, kunnen zijn dat we onze baan of financiële zekerheden kwijtraken, dat onze gezondheid ons in de steek laat, dat een dierbaar persoon ons ontvalt of dat een relatie wordt verbroken.

Gewoonte

Waarom is loslaten zo moeilijk? Allereerst vanwege onze angst daarvoor. Stel dat je verkeerd kiest… Voor angstige en onzekere mensen is het vaak moeilijk, zo niet onmogelijk om te kiezen. Gebrek aan zelfvertrouwen is ook een reden. Mensen met weinig zelfvertrouwen durven niet te kiezen. Zij hebben deze vaardigheid niet goed weten te ontwikkelen en leven voortdurend in twijfel.

Een derde reden is controle willen houden: negatieve gevoelens en ervaringen vasthouden verschaft meer (schijn)zekerheid dan die loslaten. Vasthouden is verder ook een gewoonte. Ons gedrag is zo diep in ons geworteld dat we onbewust aan dingen vasthouden. Bovendien zijn we bang om naar onszelf te kijken, omdat we misschien niet houden van wat we dan zien.

Techniek en wetenschap geven ons de illusie dat we (bijna) alles kunnen beheersen en niets hoeven los te laten.

Zelfvertrouwen

Voor de kunst om los te laten, kunnen de volgende adviezen behulpzaam zijn.

Kijk naar de voordelen: loslaten kan bevrijdend werken! Wanneer je de kracht hebt gehad iets los te laten, kan dat een gevoel van opluchting met zich meebrengen. Je krijgt meer ruimte in je hoofd en je hart voor nieuwe (en misschien wel betere) dingen.

Geloof dat je het kunt! Loslaten leidt tot zelfvoldoening en zelfvertrouwen: het is me toch maar gelukt!

Vasthouden maakt je niet sterker –dat is een illusie– maar loslaten maakt je juist sterker.

De pijn zal (in belangrijke mate) verdwijnen wanneer je die loslaat.

Vervang negatieve gedachten door positieve actie.

Leef in het heden, niet in het verleden.

Je toekomst is veel beter dan je verleden.

Abraham

In veel vormen van loslaten ligt een offer besloten. Ook in Bijbels opzicht krijgt ons leven pas zin wanneer wij bereid zijn om een offer te brengen. God vroeg Abraham om zijn enige zoon Izaäk te offeren, om alles los te laten. Abraham maakte de keuze om zijn zoon los te laten en God te gehoorzamen. Abraham was zo de wegbereider ofwel aartsvader van de zelfopoffering.

Edith Eger leerde haar verleden los te laten, zodat zij weer toekomst kreeg. Als je voor een keuze staat, zoek dan hulp wanneer het je niet alleen lukt om een situatie, een gevoel of het verleden los te laten, terwijl dit je belemmert in je werk of relatie.

De auteur is relatietherapeut in Gorinchem.