Dat was vorig jaar ook al het geval, dus komt het erop neer dat werknemers in 2005 misschien weer in de buurt van het salarisniveau van 2002 terecht zullen komen. Vooral zij die het met een kleiner loonzakje moeten doen, zullen dit voelen.

Voor veel bedrijven en branches geldt dat er meestal voor een of twee jaar een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) wordt vastgesteld. Dit jaar is wel een heel bijzonder jaar omdat in veel CAO’s een looptijd van slechts een halfjaar werd afgesproken. De meeste CAO’s zijn op 31 december 2004 afgelopen. Meer dan 500 CAO’s zullen dit voorjaar vernieuwd moeten worden.

Uiteraard betekent dit niet voor werknemers dat de CAO nu niet meer van toepassing is. De CAO heeft nog een zogenaamde nawerking van een jaar. Een CAO kan worden afgesproken op het niveau van een individueel bedrijf of voor een hele bedrijfstak of sector. In het laatste geval wordt de CAO algemeen verbindend verklaard, hetgeen betekent dat voor de hele sector of de hele bedrijfstak dezelfde afspraken gelden. Deze afspraken zijn bindend.

Een CAO bevat minimumafspraken. Een individueel bedrijf dat onder die CAO valt kan wel extraatjes regelen voor het personeel, maar het kan geen afspraken maken met de individuele werknemer die onder het niveau van de CAO komen.

In de CAO worden allerlei zaken geregeld, zoals het aantal vakantiedagen, de verlofregeling, scholingsgelden en uiteraard ook de salarisschalen. Deze salarisschalen worden steeds volgens de CAO aangepast. Als bijvoorbeeld een jaarlijkse stijging van 2 procent wordt afgesproken dan geldt die stijging voor de periode dat de CAO geldt.

Tegen de tijd dat de CAO afloopt worden de onderhandelingen opnieuw gestart. Dit betekent dat iedereen die onder een CAO valt jaarlijks een salarisaanpassing krijgt. Dat geldt dus ook voor hen die geen periodiek meer ontvangen.

Nu zou je kunnen verwachten dat door de jaarlijkse CAO-stijging het inkomen van iedere werknemer zal stijgen. Maar dat kan netto toch tegenvallen, zoals zal blijken. Over het afgelopen jaar zijn de CAO-verhogingen gering geweest. Dat was het logische gevolg van de verschillende halve en hele akkoorden die gesloten zijn in het najaar van 2003, het voorjaar van 2004 en het najaar van 2004.

Gematigde loonontwikkeling was een logisch gevolg van de sterke stijgingen in de achterliggende jaren, gekoppeld aan de slechtere economische groei. Deze week bleek uit de Staatscourant dat de uiteindelijke CAO-stijging over 2004 voor de particuliere bedrijven rond de 1,5 procent uitkomt, voor de gesubsidieerde sector komt het neer op 0,5 procent stijging en voor de overheidsdienaren blijft het percentage steken op 0,6.

Gemiddeld betekent dat waarschijnlijk een stijging van ongeveer 1,3 procent. Dat getal ligt naar alle waarschijnlijkheid zeer dicht bij de inflatie over 2004. Die inflatie wordt omgerekend naar een consumentprijsindex, waarmee alle prijzen worden aangepast voor de consument. Als die index ook ongeveer 1,3 procent is, betekent dit dat de CAO-stijging van 1,3 procent volledig is opgesnoept.

Daarbij komt nog dat een aantal onderdelen van het loonstrookje stevig aangepast wordt, zoals de pensioenpremie. Zo gaat de pensioenpremie bij de metalektro, geldend voor zo’n 640 duizend werknemers, met 14 procent omhoog. PGGM heeft zelfs een verhoging van 19 procent aangekondigd.

De ziektekosten gaan in 2005 ook weer stevig omhoog met stijgingen tussen de 7 en de 10 procent. Alles bij elkaar betekent dit een achteruitgang in koopkracht voor degene die het alleen moet hebben van de CAO-stijging. Dit nijpt des te meer als bedacht wordt dat de lokale lasten door verhoging van de OZB toenemen en de energierekening voor elk huishouden ongeveer 150 euro hoger zal zijn dan in het afgelopen jaar.

De regering heeft aangekondigd dat de broekriem aangehaald moet worden. Daar zijn we vorig jaar al mee begonnen, maar hij moet nog een gaatje strakker. De vraag is dan ook of de recente oproep van de heer Wellink van De Nederlandsche Bank om meer te gaan consumeren wel zo verstandig is.

De auteur is directeur van de RMU.