De vernietigende kracht van de natuur heeft in dit geval echter een wonderlijke keerzijde. Dankzij de vulkaanuitbarsting zijn Pompeï en Herculaneum bijzonder goed geconserveerd; het zijn de best bewaarde steden uit de Romeinse tijd. Plotsklaps stolde de tijd: brood nog in de oven, een fruitmand op de tafel, een slaaf naast een paard waarop hij kleding en andere spullen heeft gelegd.

Vanaf de achttiende eeuw worden er opgravingen gedaan die de getroffen steden stukje bij beetje blootleggen. Een natuurramp maakt geen onderscheid tussen rijk en arm, oud en jong, man en vrouw; juist daarom geven Pompeï en Herculaneum zo’n intrigerend beeld van het gewone leven in de Romeinse tijd. Rijke patriciërs en arme slaven zijn in de dood aan elkaar gelijk.

In het Drents Museum in Assen is de tentoonstelling ”Sterven in schoonheid. De wereld van Pompeï en Herculaneum” te zien, met topstukken uit het Museo Archeologico Nazionale in Napels en het Parco Archeologico Ercolano in Herculaneum. Het leven vóór de vulkaanuitbarsting staat in deze expositie centraal, met speciale aandacht voor de kunst en schoonheid waarmee de inwoners zich omringden.

Want de Romeinen waren ervan overtuigd dat schoonheid en kunst goed waren voor de mens. Hun huizen, tuinen en straten waren gevuld met fraaie beelden en fresco’s. Zowel rijken als armen decoreerden hun huizen met kleurige schilderingen, marmeren portretten en beeldjes van goden en godinnen. Kunstige gebruiksvoorwerpen, zoals een gouden armband in de vorm van een slang, een met goud en lapis lazuli ingelegde drinkschaal met Egyptische motieven, olielampjes en een zilveren spiegel, laten zien dat de Romeinen ook alledaagse voorwerpen met de grootst mogelijke aandacht maakten.

Schoonheid gaf status. Veel Romeinen lieten zichzelf op een geïdealiseerde manier portretteren. Van bakker Terentius Neo is bijvoorbeeld een fresco in zijn huis gevonden waarop hij is afgebeeld in een witte toga en met een boekrol in de hand. Daarmee onderstreepte hij zijn positie als welgesteld Romeins burger.

Bij het thema ”Gemaakte schoonheid” waant de bezoeker zich in de weelderige tuin van een welgestelde Romein. Fresco’s met mythologische voorstellingen, bronzen dierfiguren, mozaïeken van Nijlscènes en een fontein vormen een decor waarmee gasten werden geïmponeerd. Pronkstuk is het marmeren beeld van een hert dat door honden wordt aangevallen. Dit beeld uit de tuin van een villa in Herculaneum verwijst naar het verhaal van de Romeinse dichter Ovidius over de jager Aktaion die door de maagdelijke godin Diana in een hert wordt veranderd als hij tijdens een jachtpartij haar naaktheid heeft gezien.

”Openbare pracht” zoomt in op de kunst in de openbare ruimte, zoals badhuizen, tempels en theaters. Voor een metershoge print van het forum van Pompeï staan keizerportretten, theatermaskers en grafbeeldjes. Een deel van deze kunst werd voor politieke doeleinden betaald door Rome, een ander deel door particulieren die hun stad mooier wilden maken. Te zien is bijvoorbeeld de bronzen fontein uit het zwembad van de palaestra van Herculaneum, een soort sportschool. Deze waterspuwer heeft de vorm van de Hydra van Lerna, het slangachtige monster met vijf koppen uit het mythologische verhaal over de held Hercules.

De kunst uit de klassieke oudheid heeft volgens het Drentse museum sterk bepaald wat wij tegenwoordig als ideale schoonheid ervaren.