Het sentiment is: in het oosten is het altijd oorlog, het hoort erbij. De conflicten in de grondstofrijke regio zijn voor een kleine kliek militaire commandanten en politici bovendien een lucratieve bron van inkomsten. Het lijden van de bevolking nemen ze op de koop toe.

Daarbij komt dat verschillende buurlanden al evenzeer belang hebben bij onrust in de regio. Het meest in het oog springt op dit moment de Tutsi-rebellengroep M23, die met steun van Rwanda dood en verderf zaait. M23 zou de Tutsi’s in Oost-Congo moeten beschermen tegen gewelddadige Hutu’s. Als gevolg van het geweld van de militie, die eind 2021 de wapens (opnieuw) oppakte, zijn er naar schatting 450.000 Congolezen op de vlucht geslagen. Velen van hen zijn neergestreken in nationaal park Virunga.

M23 beloofde vorige week een staakt-het-vuren en terugtrekking uit gebieden die ze bezet houden, maar er zijn nog altijd berichten over confrontaties tussen M23 en het Congolese leger en andere milities. Her en der lijkt M23 zich inderdaad terug te trekken, maar elders is er daar volgens lokale media geen sprake van.

Het wrange is dat M23 slechts één van de vele onruststokers in Oost-Congo is en het einde van de militie dus nog zeker geen einde betekent van de ellende. Er zijn in het oosten van het Afrikaanse land naar schatting honderd groepen actief. Deze week kwam één daarvan in het nieuws, toen blauwhelmen in de noordoostelijke provincie Ituri twee massagraven ontdekten met in totaal 49 lichamen. De beschuldigende vinger wijst naar Codeco: een conglomeraat van gewapende groepen die zich volgens de naam inzetten voor „de ontwikkeling van Congo”. Dat doen ze onder meer door regelmatig burgers aan te vallen. De gevonden doden zouden zijn gevallen bij aanvallen in het afgelopen weekend.

Het is lastig hoopvol te zijn dat de situatie in Oost-Congo daadwerkelijk verbetert. Er spelen daarvoor te veel belangen: niet alleen van landen uit de regio, maar ook van westerse. Een voorbeeld: volgens ingewijden zijn Franse diplomaten er zonder meer van overtuigd dat Rwanda steun verleent aan rebellengroep M23, maar Parijs spreekt Kigali er niet op aan. Hoe dat komt? Het ligt voor de hand te veronderstellen dat Frankrijk Rwanda niet tegen zich in het harnas wil jagen: in het onrustige noorden van Mozambique zorgden Rwandese soldaten er recent bijvoorbeeld voor dat een gasproject van het Franse bedrijf Total doorgang kon vinden. Bij dergelijke belangen hebben burgers in Oost-Congo het nakijken.

Er is intussen een militaire missie vanuit Oost-Afrikaanse landen actief in Oost-Congo met de opdracht de rust terug te brengen. Dat is positief, maar tegelijk niet zonder gevaar. De betrokkenheid van zoveel landen met zoveel belangen kan bij falende diplomatie gemakkelijk leiden tot een grootschalige proxy-oorlog zoals die in de jaren 90 in de regio woedde. Het is duidelijk dat we dan nog verder van huis zijn.