In Oekraïne krijgen straatnamen, maar ook metrostations een andere naam omdat ze doen denken aan het Russische verleden. Zo heet het metrostation Leo Tolstoi, genoemd naar de Russische schrijver van het boek ”Oorlog en Vrede”, nu Vaisl Stus, naar een Oekraïense dichter. En de halte die eerder Minsk heette draagt nu de naam Warschau. Minsk, de hoofdstad van Wit-Rusland, kon niet langer vanwege de opstelling van het land in de oorlog met Rusland. Polen staat juist vierkant achter Oekraïne in het conflict.

Andreii Moskalenko, de voorzitter van een initiatiefgroep in de West-Oekraïense stad Lviv die zich bezighoudt met de nieuwe namen, sprak vorig jaar tegenover het Amerikaanse magazine Time over het voeren van een culturele strijd. Andere termen die in Oekraïne worden gebruikt zijn dekolonisatie en de-imperialisatie. Het komt erop neer dat alles wat in Oekraïne herinnert aan de imperiale Russische cultuur moet verdwijnen.

Standbeeld

Voorlopig hoogtepunt van de dekolonisatie is het verwijderen van het standbeeld van Catharina de Grote (1729-1796) in de stad Odessa. Dat gebeurde vlak voor de jaarwisseling. Catharina was de tsarina die haar man van de troon stootte en Rusland groot maakte.

Een belangrijke rol daarbij speelde haar geliefde Grigory Potemkin (zie kader). Hij adviseerde haar minnaar grote delen van Oekraïne en de Krim te veroveren. Potemkim had gezegd: „Geloof me: door deze daad zal je grotere, onsterfelijke roem bereiken, meer dan welke andere Russische monarch voor je.”

Het zal dan ook niemand verbazen dat Catharina de Grote weinig populair is in Oekraïne. Na de inval van het Russische leger in Oekraïne vorig jaar februari bekladden onbekenden in de nacht het beeld met de tekst: Catharina is Poetin. Nog weer later droeg ze over haar hoofd de kap van een beul en had ze in haar hand een strop. Dat moest wijzen op het feit dat zij de autonomie van de Kozakken had afgeschaft en lijfeigenschap voor de Oekraïners had ingevoerd.

Het was vooral de burgemeester van Odessa die zich aanvankelijk tegen het verwijderen van het standbeeld verzette. Hij ergerde zich over de toenemende afkeer van alles wat Russisch is en benadrukte dat Odessa een multiculturele stad is. Uiteindelijk liet hij een onlinereferendum onder de bevolking houden. Daarmee was het lot van ‘Catharina’ bezegeld.

Tsjaikovski

De Zwitserse historicus Ulrich M. Schmid schrijft in de Neue Züricher Zeitung dat het geschil rond het standbeeld onderdeel uitmaakt van de derde golf in de culturele afbakening van Rusland. De eerste golf had plaats direct na de onafhankelijkheidsverklaring in 1991. „In Kiev werd het plein van de Oktoberrevolutie veranderd in Onafhankelijkheidsplein, het negen meter hoge beeld van Lenin en de vier kleine symboolfiguren onder hem (een arbeider, een arbeidster, een soldaat en een matroos) werden afgevoerd. In de volksmond heette het beeld ”Gulliver en de lilliputters”.

De tweede golf begon in 2014 na de Maidanrevolutie. Na de annexatie van de Krim door Rusland vaardigde het parlement een zogenaamde decommunisatiewet uit. Daarin werd de Sovjetheerschappij in één adem met Hitlers naziregime als totalitair regime aangeduid.

De Oekraïense bevolking staat in overgrote meerderheid achter de derussificering. In een aantal gevallen heerst er toch twijfel. Zo wil niet iedereen in Oekraïne bijvoorbeeld de bekende Russische componist Peter Tsjaikovski aan de kant schuiven. Waarom? Omdat de familie van Tsjaikovski’s vader uit Oekraïne kwam.