De consumptie van koffie zit al bijna dertig jaar in de lift. Elke dag worden wereldwijd naar schatting twee miljard kopjes koffie gedronken. Die groeiende vraag heeft geleid tot meer variatie in de manier waarop koffie bereid wordt. Denk aan koffiepads en capsules. Over de populariteit van capsules zijn de meningen verdeeld, omdat de wegwerpverpakkingen schadelijk zijn voor het milieu.

Als onderzoekers van de impact van producten en diensten op het milieu hebben we het vaak over de klimaatafdruk van koffie. Daarom besloten we de voetafdruk van de verschillende methoden om koffie te zetten te bestuderen. En wat blijkt? Capsules zijn niet de grootste klimaatschuldige.

Voordat je van een kop koffie kunt genieten, heeft de koffie al heel wat stappen doorgemaakt: de koffieteelt in het zuiden, het transport, het koffiebranden en de koffievermaling. Daar komen nog activiteiten bij als water voor de koffie opwarmen en de koffiekopjes afwassen. Bij al deze stappen worden grondstoffen gebruikt en broeikasgassen uitgestoten.

Om de afdruk van de verschillende methoden om koffie te bereiden te bekijken, is het dus belangrijk om het hele traject in acht te nemen: de koffiebonenproductie, de industriële verwerking en verpakking, het koffiezetten en de afval die koffie oplevert.

Filterkoffie onderaan

We deden een uitgebreide literatuurstudie naar het onderwerp. Daarbij gingen we uit van vier verschillende methoden om een kopje koffie van 28 centiliter koffie te zetten:

traditionele filterkoffie (25 gram koffie)

capsulekoffie (14 gram)

cafetière (French press; 17 gram)

oploskoffie (12 gram)

Uit de analyse blijkt duidelijk dat traditionele filterkoffie de grootste ecologische voetafdruk heeft, vooral omdat er meer koffie nodig is om hetzelfde kopje koffie te produceren. Het proces verbruikt ook meer elektriciteit, namelijk om het water te verhitten en de koffie warm te houden.

Als de aanbevolen hoeveelheid koffie en water gebruikt wordt, lijkt oploskoffie de meest milieuvriendelijke optie, dankzij de kleine hoeveelheid koffie per kopje, de relatief efficiënte waterkoker en het gebrek aan afval.

Maar als er 20 procent te veel koffie gebruikt wordt en er te veel water wordt opgewarmd (wat heel vaak het geval is), dan verdwijnt dat voordeel grotendeels en worden koffiecapsules de beste optie. Daarbij wordt namelijk de optimale hoeveelheid koffie en water gebruikt.

Gebruik niet te veel

In vergelijking met traditionele filterkoffie sparen we met capsules tussen 11 en 13 gram koffie uit. Dat maakt een verschil, want bij de productie van 11 gram Arabicakoffie in Brazilië wordt zo’n 59 gram CO2-equivalent uitgestoten. Dat is veel meer dan de 27 gram CO2-uitstoot die gepaard gaat met de productie- en afvalfase van de capsules. De cijfers tonen aan hoe belangrijk het is om niet te veel koffie te gebruiken.

De koffietéélt is veruit de meest vervuilende fase en ‘goed’ voor 40 tot 80 procent van de totale uitstoot. Dat heeft verschillende redenen. De koffieplant is een kleine struik die traditioneel in de schaduw van grotere bomen groeide. Maar de modernisering van de koffieteelt heeft geleid tot enorme plantages die blootgesteld zijn aan de zon. Dat vraagt om intensieve irrigatie en meststoffen (die tijdens hun productie grote hoeveelheden aardgas vergen) en het gebruik van pesticiden.

Recycling

De consument kan bijdragen aan het milieu. Natuurlijk door minder koffie te consumeren, maar ook door bij het koffiezetten zo zuinig mogelijk om te gaan met koffie en water.

Systemen met koffiecapsules doen dat. Maar hier zit wel een addertje onder het gras: het gebruiksgemak van systemen met capsules kan consumenten verleiden tot verdubbeling van hun koffieverbruik. Consumenten moeten ook goed informeren naar de recyclingopties voor de capsules en vermijden dat ze op de afvalberg terechtkomen. Kiezen voor herbruikbare capsules is beter.

Als je geen groene stroom of zonnepanelen hebt, kan ook het afwassen van een kopje een behoorlijk grote impact op het klimaat hebben. In de Canadese provincie Alberta bijvoorbeeld, waar de stroomproductie gebruik maakt van fossiele brandstoffen, stoot je al snel 29 gram CO2 uit. Aan de andere kant van het land, in de provincie Québec, die veel waterkracht heeft, gaat het om amper 0,7 gram CO2.

Gewoonten aanpassen

Meer dan de helft van het probleem heeft te maken met de producenten en verdelers. Zij moeten actie ondernemen om de ecologische en sociale impact van de koffieproductie en -verwerking te verkleinen. Maar consumenten kunnen de klimaatverandering ook tegengaan, door hun eet- en drinkgewoonten aanpassen. Daar hoort de manier waarop we koffie bereiden ook bij. Verandering begint thuis.

De auteurs zijn allen werkzaam aan de Universiteit van Québec (Canada). Bron: IPS/The Conversation