Hoe urgent de kwestie is bleek dinsdag in Madrid, waar het Spaanse parlement met een overweldigende meerderheid besloot een referendum over de EU–grondwet uit te schrijven. Alle driehonderd aanwezige lagerhuisleden stemden voor. Eén afgevaardigde onthield zich van stemming – doordat hij per ongeluk de verkeerde knop indrukte. Spanje zal zich als eerste over de grondwet uitspreken, op 20 februari aanstaande. Ten minste acht andere EU–staten hebben soortgelijke referenda in voorbereiding, waaronder Denemarken en Groot–Brittannië, waar de EU–sceptici talrijk zijn.

Net als in Spanje betekent een afwijzing in een referendum niet automatisch dat de grondwet van tafel is. De ratificatie ligt formeel bij het parlement en het kabinet, maar die kunnen de stem van het volk moeilijk negeren. De socialistische premier José Luis Rodriguez Zapatero zei in het debat voorafgaande aan de stemming dat het referendum weliswaar niet juridisch, maar politiek wel degelijk als bindend moet worden beschouwd. Het is ‘de facto bindend’, aldus de premier.

De leden van enkele kleine partijen, zoals de Baskische volksvertegenwoordigers, hadden de zaal voor de stemming verlaten. De Baskische nationalistische partij verzet zich tegen de grondwet, omdat minderheidsculturen en –talen daarin niet formeel worden erkend.

De indieners van de ontwerp–resolutie waarover woensdag in Brussel wordt gestemd, oefenden kritiek uit op tegenstanders, die bang zijn dat de weg wordt geplaveid voor een Europese superstaat. ‘Wij scheppen niet een enorm monolitisch monster’, zei het Britse Labourlid Richard Corbett. Een van de tegenstanders, Jean–Marie Le Pen van het extreem–rechtse Front National, voorspelde dat de grondwet ‘de dood van onze naties’ zal betekenen. Een andere tegenstander, de leider van de UK Independence Party Nigel Farage, merkte op dat de veldslag om de grondwet niet wordt gewonnen ‘door de waarheid te begraven’.

De vice–voorzitter van de Europese Commissie, Margot Wallstrom, die namens Brussel belast is met de promotie van de grondwet, drong bij regeringen aan op een intensievere campagne. Wallstrom erkende dat het niet altijd makkelijk zal zijn. ‘Voor de euro–specialisten zijn er veel redenen om voor de grondwet te stemmen, maar dat zijn niet altijd de argumenten die een bijstandsmoeder in Gdansk of een scheepsbouwer in Spanje overtuigen’, zei Wallstrom.

Het EU–parlement wordt na Litouwen en Hongarije het derde parlement dat de grondwet zal ratificeren. Het is de bedoeling dat de EU–constitutie in 2007 in werking treedt.