Duitsers hebben de naam bijzonder angstig te reageren op dergelijke ontwikkelingen, een angst met verlammende werking. In Engelstalige landen is er een aparte term voor deze vermeende typisch Duitse eigenschap: ”German Angst”.

Wat vinden Duitsers van de twijfelachtige eer om bekend te staan om hun vrees? Journalist Sabine Bode schreef er het boek ”Kriegsspuren. Die Deutsche Krankheit German Angst” over. Haar definitie van German Angst luidt: „Een mengeling van moedeloosheid en aarzeling, gekoppeld aan angst voor de toekomst en een extreme behoefte aan veiligheid.”

Dat was wel eens anders, schrijft journalist Peter Zudeick bij Deutsche Welle. De eerste Duitse rijkskanselier Otto von Bismarck zei tijdens een toespraak in de Rijksdag in 1888 dat „wij Duitsers enkel God vrezen, maar verder niets op deze wereld”.

Wat is er sindsdien gebeurd in Duitsland? Zijn het de wereldoorlogen geweest waardoor men niet meer zo zelfverzekerd voor de dag komt, vraagt Zudeick zich af. Een soort ”Weltschmerz”, ook al zo’n beroemde term, uitgevonden tijdens de Duitse Romantiek. Bovendien had je na de Tweede Wereldoorlog de bekende filosoof Martin Heidegger, die het leven definieerde als ”Sein zum Tode”. Hierdoor zou het overheersende levensgevoel ”de angst” zijn. Zoiets nemen we als Duitsers heel serieus, schrijft de journalist.

German Angst verwijst niet naar individuele angsten, maar naar de collectieve vrees van het hele land. Bode ziet het vooral als een politieke term, die uit de kast wordt gehaald wanneer internationale politici de aarzelende houding van hun Duitse collega’s proberen te duiden.

Duitsers vrezen vaak het ergste, net als hypochonders, om er vervolgens achter te komen dat de werkelijkheid minder erg is, aldus historicus Frank Biess tijdens een lezing over German Angst aan de Universiteit van Tübingen vorig jaar.

De professor Europese geschiedenis aan de universiteit van San Diego schrijft in zijn boek ”Republik der Angst” dat de angst in Duitsland vanwege wereldoorlogen begrijpelijk is. Met zo’n geschiedenis heb je geen garantie dat dergelijke crises niet opnieuw kunnen plaatsvinden. „Met andere woorden: wat zich in de hoofden van de Duitsers afspeelt, is erger dan wat er in werkelijkheid gebeurt. Die dreiging kan heel reëel aanvoelen, want je weet niet hoe de toekomst eruit ziet.”

Wij Duitsers piekeren graag, schrijft Zudeick. „In plaats van vrolijk de mogelijkheden van het leven te accepteren, denken we liever na. We twijfelen, willen het doorgronden en het tot op de bodem uitspitten.” „Angst is niet alleen moedeloosheid, maar een kwellende zorg, een twijfelende, beperkende toestand in het algemeen”, zo staat in het Duitse woordenboek van Jacob en Wilhelm Grimm.

German Angst heeft ook positieve kanten, vindt historicus Biess, die wijst op de coronapandemie. „Misschien heeft het er juist toe bijgedragen dat Duitsland preventief heeft gehandeld, waardoor de gevolgen uiteindelijk meevielen.”