Het zou gaan om de derde verruiming sinds het ingaan van de wet in 2002. Destijds werd al bepaald dat ouders via embryoselectie de geboorte mogen voorkomen van kinderen met een genafwijking die al op jonge leeftijd leidt tot een ernstig en onbehandelbaar ziekteverloop. Vervolgens ontstond over de reikwijdte van die bepaling in 2008 de nodige discussie. Afgesproken werd toen om de lijst met gendefecten uit te breiden met diverse vormen van erfelijke borst- en eierstokkanker: aandoeningen met een variabele ziektekans.

In 2020 volgde een nieuwe verruiming. Die zag op erfelijk overdraagbare aandoeningen die vaker tot uiting komen bij jongetjes dan bij meisjes, of andersom. Het kabinet Rutte III wijzigde de wet toen zo dat ouders voor het geslacht met de kleinste ziektekans mochten kiezen. De CU ging daar met tegenzin mee akkoord, nadat de versoepeling in het coalitieakkoord was vastgelegd.

Het nieuwe voorstel van VVD en D66 gaat over geslachtsselectie ter voorkoming van dragerschap. De gendrager zelf loopt geen of maar in tamelijk beperkte mate het risico de ziekteverschijnselen te gaan vertonen, maar kan de verkeerde genen bij de bevruchting wel doorgeven aan een volgende generatie bij wie de aandoening zich dan wel openbaart.

Om het stopzetten van deze overerving door middel van geslachtsselectie mogelijk te maken, moet de wet weer worden verruimd. Volgens de huidige bepalingen moet het doel van de selectie namelijk zijn dat het kind zélf ernstig ziek wordt, en daar is bij dragerschap geen sprake van.

Ingewikkelde keus

VVD en D66 vinden zo’n verruiming verantwoord, stelden woordvoerders van beide partijen donderdag in NRC. De ziekte slaat misschien een generatie over, maar de gendrager zelf komt opnieuw voor de ingewikkelde keus te staan hoe hij en zijn partner invulling willen geven aan hun kinderwens, aldus VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans, die mede-initiatiefnemer is. „Ook dragerschap kan heel veel leed veroorzaken”, vult mede-indiener Jan Paternotte van D66 aan.

Om misbruik van de verruiming te voorkomen, leggen de beide partijen vast dat een landelijke ethische commissie moet gaan bepalen bij welke aandoeningen embryoselectie op dragerschap straks is toegestaan.

Ook in 2017 gingen er bij VVD en D66 al stemmen op voor deze verruiming van de embryowet. Tijdens de kabinetsformatie zagen ChristenUnie en CDA destijds echter nog kans op de rem te trappen. De vier partijen spraken toen af dat het kabinet eerst maar een zogeheten maatschappelijke dialoog moest organiseren over het onderwerp.

Tijdens de laatste kabinetsformatie werden CU en CDA op dit punt afgetroefd door VVD en D66. De liberale partijen maakten van de medisch-ethische wetgeving een vrije kwestie. Afhankelijk van de voortvarendheid waarmee VVD en D66 te werk gaan, kan dat ertoe leiden dat deze initiatiefwet nog deze kabinetsperiode ruimschoots wordt aanvaard.