Twee dagen voor het zojuist gepasseerde Kerstfeest bleek de luchthaven van Makassar versierd met tal van kerstbomen. Maar ze prijkten niet alleen op het vliegveld. Ook in restaurants. Ze decoreerden sommige winkels. Hotel Sahid Jaya -daar logeerde ik- had een paar bomen met een snoer van divers gekleurde lampjes. Zij lichtten telkens op en doofden weer, zodat het licht van hoog in het groen telkens naar beneden schoof.

Het feest bestond niet alleen in glitterende bomen. De televisie in de vertrekhal van het vliegveld vertoonde een kerstman. Een vreemd figuur in een rood pak en een muts met een naar beneden hangende punt stond voor mij onverstaanbare taal uit te kramen. Jochies en meisjes zagen hoog tegen hem op. Maar het bleek lang geen onschuldig kinderfeest. Showgirls en als kinderen en jongvolwassenen ogende mensen verdwenen achter genummerde deuren. Daar wachtten hun allerlei gedrochtelijke wezens.

Een dennenboom is mooi. Misschien koop ik er ooit een. In augustus. En niet als kerstboom. Wat ik daar in Makassar tegenkwam bij het naderen van de kerstdagen gaf mij een vreemd gevoel. Want in Makassar volgen verreweg de meeste mensen Mohammed als profeet van Allah. Is het niet apart om in zo’n stad zo veel kerstbomen te zien? De boom blijkt in de islamitische context van Indonesië allang geen christelijk teken meer. Hij vormt een signaal van de secularisatie van het Kerstfeest.

De islam is dominant in Indonesië. En stellig op Sulawesi. De preses van de synode van een van de protestantse kerken -z’n naam doet er niet toe- vertelt hoe moslims een stuk grond zouden willen kopen in de plaats Rantepao, waar veel christenen wonen. Ze zijn ook graag bereid met hun geld wegen aan te leggen. Werkloze mensen willen meehelpen. Dat brengt verdiensten in het laatje. Ondertussen proberen de mensen van Mohammed bekeerlingen te maken. Volgens de synodevoorzitter hebben de moslims een speciaal zendingsprogramma voor de etnische groep van de Toraja’s.

Diezelfde strategie kwam ik tegen in het Afrikaanse land Zimbabwe. De bouw van moskeeën -met Arabisch geld- hielp een aantal lokale mensen aan werk. Maar van lieverlede ging steeds meer land en bezit over in handen van buitenlandse moslims. En langzamerhand telde de islam steeds meer aanhangers. „Om de wille van het smeer, likt de kat de kandeleer.” Zo gaat dat nu eenmaal als iemand voortdurend honger heeft. Is het niet begrijpelijk?

Moslims hebben invloed in Indonesië. En zeker op Sulawesi. Niet minder dan 95 procent van de mensen uit het op dat eiland gelegen vroegere vorstendom Luwu is moslim. De Torajakerk telt in dat gebied ruim 110 gemeenten en 40.000 leden. De kerk heeft drie kleuterscholen. Dat is alles. De regering van deze regio sloot de christelijke pedagogische academie. Alle kinderen en studenten moeten in de nabije toekomst de koran lezen en leren. De lokale overheid wil de islamitische wetgeving invoeren. Sommigen protestanten kunnen kinderen naar een school in de buurt van Rantepao brengen. Voor de meesten is dat echter te duur.

In het grensgebied van het district Polewali en de regio waarin de plaats Mamasa ligt, is telkens sprake van problemen. Het gaat voor een deel om een etnisch, maar toch ook om een religieus conflict. Sommige moslims willen niet dat Toraja’s in hun buurt wonen. Twee jaar geleden telde Polewali nog 7 procent christenen en 93 procent moslims. Maar ondertussen is het aantal kerkelijke mensen teruggelopen tot 5 procent. De islam wilde een groot centrum oprichten in Mamasa. De lokale overheid stak daar echter een stokje voor. Ze voorzag forse conflicten.

Moslims zijn dominant in Indonesië. En stellig op Sulawesi. De grondwet van Indonesië garandeert vrijheid van godsdienst, maar niet altijd blijkt de islam christenen op dit eiland welgezind. De lang gekoesterde staatsideologie met de naam pancasila -dat betekent zoveel als: eenheid in verscheidenheid- fungeert onvoldoende als bindmiddel. Het blijft een merkwaardige combinatie. Een vreemde ervaring. Wat moeten moslims met een menigte aan kerstartikelen?

Ik houd van sfeer. Hoewel niet die van een rokerige, lawaaierige luchthaven of van een blèrende televisie. In Rantepao was het rustig. Daar vierden de emeritus predikanten hun Kerstfeest. En ook de predikantsweduwen. Dat was een mooie bijeenkomst. De tweede voorzitter van de synode vertelde een prachtig verhaal. Allemaal kregen wij een kaarsje. Ieder moest met z’n eigen lichtje het kaarsje van z’n buurman of buurvrouw aansteken. M’n buurman op de stoelen -de synodepreses- bezorgde mij licht. Zelf hielp ik m’n Nederlandssprekende Indonesische buurman aan licht. Daar zit een aardige symboliek in.

En toch! In Mamasa wilden de jonge mensen uit de kerk graag praten. Ze zongen. Ze stelden vragen. Natuurlijk komt dan ook de koloniale geschiedenis ter sprake. En het rode pak van de kerstman, dat het onderscheid met sinterklaas doet vervagen. De kerstboom. En het blijde feest. Wij kwamen tot de conclusie dat het Kerstfeest eigenlijk ook een begin inhoudt. De aanvang van een lijdensweg. Dat maakte ons allemaal even heel stil.

Het Woord is vlees geworden. God maakte de belofte om Zijn Zoon naar de aarde te zenden tot werkelijkheid. Hij nam de menselijke natuur aan. Om in de plaats van zondaren de straf te kunnen dragen die hun de vrede aanbrengt. Daarover wilden de jonge mensen in Mamasa graag van gedachten wisselen. Het interesseerde ze. Kaarsjes waren er niet. En een kerstboom evenmin. De televisie stond niet aan. Maar het was goed, daar in het guesthouse.