Zodra er een betrouwbaar vaccin tegen corona op de markt kwam, barstte overal in Europa de discussie over verplichte inenting los. Veel landen stonden huiverig tegenover het van overheidswege opleggen van die maatregel. Dat zou immers een inbreuk op de persoonlijke integriteit van het lichaam betekenen, en dus strijdig met grondrechten.

Toch gingen diverse regeringen uiteindelijk overstag. Te beginnen met verplichte vaccinatie voor zorgpersoneel, later uitgebreid tot diverse sectoren van overheidsdienst.

Oostenrijk ging het verst, door een wet aan te nemen die inenting voor alle volwassenen met ingang van half maart dit jaar verplicht stelde. Overtreding leverde een boete op die kon oplopen tot 3600 euro. Enkele dagen voor de regels van kracht werden, schortte Wenen de uitvoering op.

Griekenland stelde vaccinatie voor personeel in publieke en private zorginstellingen al in september 2021 verplicht. Per 1 februari kwam daar de categorie 60-plussers bij. Overtreding werd met een boete van 100 euro bestraft.

Onder andere Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Hongarije en Italië stelden eveneens een verplichte vaccinatie voor gezondheidswerkers in. Rome breidde die dwang later uit tot onderwijspersoneel, militairen, reddingswerkers en politieagenten.

Vaccinatiedwang

In andere Europese landen werd weliswaar het debat gevoerd, maar leidde dat niet tot gedwongen inenting. Ook in Nederland woedde de discussie over vaccinatiedwang of -drang. Overigens voelde de invoering van de coronapas voor veel burgers wel als een verplichting, hoewel die nooit als zodanig wettelijk was verankerd.

Er waren ook landen die zich uitdrukkelijk tegen vaccinatie-
dwang uitspraken, zoals Denemarken, Zweden en Zwitserland. Het Verenigd Koninkrijk, dat lange tijd voorop liep in de inentingscampagne, sprak zich nadrukkelijk uit tegen een algemene vaccinatieplicht. „Ik denk niet dat wij daar ooit over zullen nadenken”, aldus de toenmalige minister van Gezondheid, Sajid Javid.

Inmiddels is in diverse Europese landen de verplichte vaccinatie van zorgmedewerkers en overheidspersoneel opgeschort, hoewel niet volledig afgeschaft.

Enorm tekort

Dat heeft enerzijds te maken met de sterke afname van het aantal coronabesmettingen. Anderzijds kampen zorginstellingen –evenals veel andere sectoren– met een enorm tekort aan arbeidskrachten. Dat laatste was precies waarvoor bij de instelling van de verplichte vaccinatie al werd gewaarschuwd: de wal zal het schip wel keren. Want massale schorsing van personeel is op den duur economisch niet houdbaar.

Italië kondigde vorige maand dan ook aan dat doktoren en verpleegkundigen die waren geschorst, in hun oude functie kunnen terugkeren.

De Italiaanse minister van Gezondheid Orazio Schillaci bekende in alle eerlijkheid dat het opheffen van de schorsingen in zijn land mede is ingegeven door een „zorgwekkend gebrek aan medisch personeel”. De regering schafte ook meteen de boete af voor 50-plussers die zich niet willen laten inenten.

De Italiaanse radioloog Dario Giacomini werd in juli 2021 geschorst omdat hij weigerde zich te laten vaccineren. „Ik heb de prik niet genomen omdat ik ervan overtuigd ben dat inenting niet de oplossing biedt om het aantal infecties te beperken”, aldus de 46-jarige arts. De voorzitter van de vakbond ContiamoCi! hervatte onlangs zijn werk in het San Bortolo hospitaal in Vicenza.

„Ik ga met opgeheven hoofd terug naar het ziekenhuis, want ik weet zeker dat ik geen patiënten zal infecteren”, verklaarde Giacomini in een interview met het Italiaanse persbureau ANSA. „De data laten zien dat er, ondanks massale inenting, besmettingen in alle zorg-
instellingen zijn geweest.”

Vanaf het begin van de vaccinatiecampagne verzette de Italiaanse medicus zich tegen de verplichte prik als middel om verspreiding van het virus tegen te gaan. „Ik heb direct mijn twijfels geuit over het vermogen van het vaccin om de overdracht van Covid te verhinderen. De documentatie van de farmaceutische industrie heeft dat ook nooit bevestigd. Hoewel het vaccin ernstige vormen van de ziekte op individueel niveau kan voorkomen, belet het niet het verspreiden van corona – zelfs niet na drie doses.”

Schorsing

Mogelijke negatieve effecten van inenting op de gezondheid vormden voor Giacomini eveneens een reden om zich niet te laten vaccineren. „Uit voorzorg heb ik besloten om de prik niet te nemen.”

Het kwam de arts op een schorsing te staan, waar hij niet voetstoots mee akkoord ging. „Ik heb het verbod om mijn beroep uit te oefenen aangevochten, omdat het te maken had met een keuze voor persoonlijke gezondheid, die mijn recht op werk beperkte.”

Overigens heeft Giacomini geen algemeen principieel bezwaar tegen vaccinatie. „De meesten van ons zijn ingeënt met andere soorten vaccins. Echter, in dit geval leek het meer op een politieke operatie dan op een gezondheidsmaatregel.”

Ook in Griekenland mag ongevaccineerd medisch personeel weer aan het werk. Athene besloot dinsdag de schorsingen op te heffen na een uitspraak van een rechtbank. Minister van Volksgezondheid Thanos Plevris noemde het wel „een gevaarlijk besluit voor de volksgezondheid”. Het Verenigd Koninkrijk schafte de verplichte vaccinatie voor zorgmedewerkers begin dit jaar al af.

Stormachtig debat

Anders is het in Frankrijk. De politieke gevoeligheid van verplichte vaccinatie houdt het land nog steeds in zijn greep. In tegenstelling tot Italië, slaagde de partij van de Franse president Emmanuel Macron er vorige week in een stemming over het re-integreren van medisch personeel dat zich weigerde te laten inenten, af te wenden.

Vorige week donderdag beleefde de Franse volksvertegenwoordiging een stormachtig debat over de kwestie. De linkse oppositie had een wetsvoorstel ingediend dat erin voorzag dat artsen en verpleegkundigen die geen coronaprik hebben gekregen, na schorsing of ontslag weer aan het werk kunnen.

Het voorstel, opgesteld door de partij La France Insoumise van presidentskandidaat Jean-Luc Mélenchon, stelde als voorwaarde dat gezondheidswerkers dagelijks een coronatest ondergaan. Die zou dan door de overheid moeten worden betaald, dankzij een verhoging van de belasting op onroerend goed.

De zitting van het Franse parlement verzandde niet alleen in een heftige ruzie over de terugkeer van ongevaccineerd zorgpersoneel, maar ook in allerlei technische manoeuvres van de regeringspartij om een stemming over het wetsvoorstel uit te stellen.

Prestigekwestie

Voor president Macron is het een prestigekwestie. Hij liet zich in februari in nogal ondiplomatieke bewoordingen uit over mensen die weigerden zich te laten inenten. Later verklaarde het Franse staatshoofd dat hij zijn uitlatingen „uit bewogenheid” had gedaan.

Over het exacte aantal ongevaccineerde zorgverleners in Frankrijk lopen de schattingen uiteen, maar er wordt van uitgegaan dat het er minimaal 15.000 zijn. Dat is een cijfer dat het verschil kan maken in een land waar een schreeuwend tekort is aan medisch personeel. „Elke persoon telt”, aldus parlementariër Caroline Fiat, een van de auteurs van het wetsvoorstel voor re-integratie.

Parlementariër Eric Ciotti schreef samen met veertig andere volksvertegenwoordigers een open brief aan de minister van Volksgezondheid om de grote zorg over het tekort aan verpleegkundigen te uiten. „Wij dringen erop aan het geschorste ongevaccineerde verplegend personeel weer aan te nemen. Deze schorsing heeft geen zin en draagt bij aan de crisis in onze ziekenhuizen.”