Lange tijd liet de directeur van de Bloemenhovekliniek in Heemstede demonstranten toe voor haar terrein. „Ik ben vóór het demonstratierecht”, zegt ze donderdag in de rechtbank in Haarlem. Maar dat veranderde. „Op een gegeven moment kwamen cliënten overstuur binnen. Ze voelden zich geïntimideerd, sommigen zegden hun afspraak af. Toen vond ik dat er iets moest gebeuren.”

Ze stapte naar de gemeente Heemstede. Die wilde alleen ingrijpen als daar een wettelijke grond voor was. Demonstreren mag in Nederland, maar niet onbeperkt. Een burgemeester mag het demonstratierecht beperken als er sprake is van „wanordelijkheden”, gevaar voor de gezondheid of problemen voor het verkeer.

Er werd een dossier opgebouwd. Daarna kregen de demonstranten beperkingen opgelegd. Ze mochten niet meer voor de ingang van de kliniek staan, maar alleen aan de overkant van de straat – een driebaansweg.

Ook het aanspreken van passanten is verboden. Volgens de gemeente kan dat schadelijk zijn voor de (psychische) gezondheid van vrouwen die naar de kliniek komen. De gemeente baseert zich op een definitie van gezondheid van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): „Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn, en niet alleen de afwezigheid van ziekte of gebrek.”

Ook vond Heemstede het gedrag van demonstranten „wanordelijk”: vrouwen moesten niet gehinderd worden bij hun bezoek aan de abortuskliniek.

Voor een deel van de demonstranten, onder wie leden van de rooms-katholieke organisatie Donum Domini, was dat reden om te stoppen met actievoeren.

Medische behandeling

Toch stapten ze naar de rechter, samen met Pro Life Heemstede. De demonstranten willen een juridische uitspraak. Want, zeggen zij, die „wanordelijkheden” moeten volgens het Europees Hof bijna op criminaliteit lijken. En daarvan is hier geen sprake.

Ook het beroep op psychische gezondheid vinden ze te ver gaan. „Dat is nooit eerder gebruikt als reden om het demonstratierecht in te perken”, zegt hun advocaat.

Demonstreren op afstand heeft volgens hem weinig zin. „Het doel is om vrouwen op andere gedachten te brengen. En dat kan niet als je aan de overkant staat.”

De advocaat van de abortuskliniek slaat daar direct op aan. „Demonstreren is volgens de wet het gemeenschappelijk uiten van een mening”, zegt ze. „Individueel een vrouw aanspreken om haar beslissing te beïnvloeden, is iets anders. Zeker als het gaat om een medische behandeling.”

Botsing grondrechten

Volgens de gemeente botsen hier twee grondrechten: het recht om te demonstreren en het recht op privacy en medische zorg. Daarom is gekozen voor een tussenweg: demonstreren mag, maar niet pal voor de deur en zonder cliënten aan te spreken.

Het gaat er soms heftig aan toe, zegt de directeur van de kliniek. „Een cliënt die in de tuin zat, hoorde „moordenaars” roepen.” Geluidsopnamen van dit soort incidenten zijn er niet. „We hebben wel wat beters te doen.”

Demonstrante Leontine Bakermans van Pro Life Heemstede ontkent het gebruik van dit soort woorden. „We bieden een folder aan en vragen of iemand een gesprek wil. Als dat niet gewenst is, dringen we niet aan.”

De rechtbank doet binnen zes weken uitspraak. „Mogelijk duurt het iets langer, dan hoort u dat van ons”, zei de rechter. Deze rechtszaak is een beroepsprocedure bij de bestuursrechter. Het gaat om een zaak die onderdeel is van een langer lopend conflict tussen verschillende demonstranten, de gemeente en de kliniek. In deze zaak zijn alle eerdere discussies en conflicten samengevoegd en behandeld.

Symbolische plek

De Bloemenhovekliniek is niet zomaar een kliniek. In de jaren zeventig groeide het centrum uit tot hét symbool van de strijd voor legale abortus.

Toenmalig minister van Justitie Dries van Agt wilde de kliniek sluiten. De bezetting van 1976, toen honderden pro-abortusdemonstranten een politie-inval wisten te verhinderen, markeert een belangrijk keerpunt in het Nederlandse abortusdebat.

Die geschiedenis werkt nog altijd door: beide kampen –voor- en tegenstanders van abortus– beschouwen de plek als beladen grond.