Op een avond die in zijn eigen woorden symbool stond voor „herinnering, heldendom en opoffering”, maakte de baas van de Israëlische veiligheidsdienst bekend dat hij zijn functie neerlegt. Ronen Bar sprak maandag tijdens een herdenkingsbijeenkomst voor de leden van Shin Bet die tijdens hun dienst zijn omgekomen. Hij nam in zijn toespraak de verantwoordelijkheid voor de mislukkingen van de veiligheidsdienst op 7 oktober 2023, toen Hamasmilitanten massaal door de muur tussen Gaza en Israël braken, zo’n 1200 mensen doodden en 251 ontvoerden.

„Na jaren op vele fronten, stortte in één nacht, aan het zuidelijke front, de hemel in. Shin Bet heeft ook nagelaten een waarschuwing af te geven”, zei hij in zijn toespraak in Tel Aviv. Bar legde uit dat hij op 15 juni zijn taken neerlegt om „een ordelijk proces” mogelijk te maken bij het kiezen van een opvolger.

En dat terwijl premier Benjamin Netanyahu hem juist –tevergeefs– had willen ontslaan, wat Bar had aangevochten. Vorige maand stemde het Israëlische kabinet unaniem voor zijn ontslag als hoofd van de veiligheidsdienst. Dat zou op 10 april ingaan, maar het Israëlische hooggerechtshof stak daar een stokje voor. Tot woede van Netanyahu en zijn (extreem)rechtse bondgenoten, die nog steeds kunnen proberen om Bar te ontslaan vóór de door hem zelf aangekondigde vertrekdatum.

Politieke wig

In een 31 pagina’s tellende verklaring aan het hooggerechtshof schreef Bar vorige week dat Netanyahu hem had proberen te ontslaan vanwege het gebrek aan de gewenste loyaliteit. Het was volgens Bar „duidelijk” dat de premier, mocht er een constitutionele crisis ontstaan, van hem verwachtte dat hij hem zou gehoorzamen en niet de rechtbank. Hij zei ook dat Netanyahu druk op hem had uitgeoefend om Israëliërs te bespioneren die antiregeringsprotesten leidden of financieel steunden.

Netanyahu diende zondag zijn reactie in bij de rechtbank, waarin hij de beschuldigingen van Bar verwierp. Hij verwees keer op keer naar een „deep state” (staat binnen een staat, machtsnetwerk achter de schermen met eigen agenda), die volgens hem democratisch gekozen leiders probeert te dwarsbomen.

De relatie tussen de twee mannen verslechterde nadat Shin Bet begin maart een onderzoeksrapport publiceerde over 7 oktober. Daarin gaf de dienst toe dat hij fouten heeft gemaakt. De dienst bekritiseerde ook het beleid van de regering van Netanyahu. Bijvoorbeeld dat Israël jarenlang betalingen van Qatar aan Hamas toestond, die de regering gunstig achtte om een politieke wig te drijven tussen Gaza en de Westelijke Jordaanoever.

Groeiende kloof

Netanyahu en zijn vertrouwelingen bekritiseerden het rapport en zeiden dat het „geen enkele vraag” beantwoordde. Zelf heeft de premier nooit verantwoordelijkheid genomen voor Israëls ergste nationale veiligheidsramp.

Ook het feit dat Bar groen licht gaf om onderzoeken in te stellen naar Nentanyahu's naaste medewerkers –onder meer vanwege vermoedens van het aannemen van betalingen van Qatar om de belangen van Israël te bevorderen– wordt genoemd als motief voor zijn ontslag. Netanyahu ontkent persoonlijke motieven en zegt het vertrouwen te hebben verloren in Bars kunnen.

Hun confrontatie laat de groeiende kloof zien tussen de rechtse haviken van Netanyahu en de liberale stemmen die kritiek hebben op de regering. Die kloof was er al vóór 7 oktober, maar raakt verdiept.