Verdreven Joden na 500 jaar weer welkom in Spanje

Een slordige 500 jaar hebben ze erop moeten wachten. Om precies te zijn, sinds het Decreet van Alhambra –of het Edict van Verdrijving– van 31 maart 1492. Daarin gaven de rooms-katholieke koningen Isabel en Ferdinand het bevel tot uitzetting van alle praktiserende Joden uit de koninkrijken van Castilië en Aragon.

Nu mogen ze weer Spanjaard worden. In 2015 werd een wet van kracht die de Sefardische Joden (naar Sefarad, Hebreeuws voor Spanje) het recht geeft een beroep te doen op de Spaanse nationaliteit. Deze week liep de termijn af. In totaal werden 132.226 aanvragen ingediend bij de Spaanse notarissen. Ze kwamen uit meer dan zestig landen verspreid over alle werelddelen.

Het expliciete doel van de wet is om „het onrecht te herstellen” dat de Joden vijf eeuwen geleden is aangedaan met hun verdrijving uit Spanje. Belangstellenden moeten aantonen dat zij Sefardische wortels hebben: een Spaanse achternaam of beheersing van het Ladino, een variant van het Oudspaans die door sommige Joodse gemeenschappen in de diaspora wordt gesproken. Een speciale band met de Spaanse gewoonten en cultuur is ook een factor die meetelt. Joodse federaties in Spanje en de rest van de wereld zijn belast met de uitreiking van het vereiste certificaat dat de Sefardische oorsprong van de aanvrager vaststelt.

Maar dat is allemaal nog niet voldoende. Aanvragers moeten ook een officieel erkend getuigschrift overleggen waaruit ten minste basiskennis van de Spaanse taal blijkt. Verder zijn ze verplicht een examen af te leggen over de Spaanse cultuur en samenleving. En als klap op de vuurpijl moeten ze naar Spanje reizen om alle paperassen door een plaatselijke notaris te laten goedkeuren. Daarna mogen ze weer naar huis om –als alles goed gaat– binnen zes maanden hun Spaanse paspoort af te halen bij het consulaat in hun land.

Wie het te veel gedoe vindt, kan een advocatenkantoor inschakelen. Sommige kantoren brengen voor de procedure tot 5000 euro in rekening.

Met zulke hindernissen hoeft het niet te verbazen dat de belangstelling ver achter is gebleven bij de prognoses. De Sefardische Wereldunie ging aanvankelijk uit van een half miljoen aanvragen. Eind augustus bleef de teller steken op 60.000. Maar in de laatste maand voor de sluitingsdatum liep het ineens storm en verdubbelde het aantal Sefardische kandidaten voor een Spaans paspoort.

Veruit de grootste belangsteling kwam uit Latijns-Amerika. Ruim de helft van de aanvragen die tot nu toe door het ministerie van Justitie in behandeling zijn genomen, is afkomstig uit Mexico, Venezuela en Colombia. Daarna volgt Israël met bijna 10 procent. Tot nu toe zijn iets meer dan 10.000 paspoorten aan Sefardische Joden uitgereikt.

Woordvoerder Pedro Garrido van Justitie erkent dat de procedure „opoffering” vergt. Intussen zijn de eisen verzacht voor mensen met gezondheidsproblemen en hoeven zeventigplussers geen examen te doen. „Er zijn ouderen bij die nooit een voet op Spaanse bodem zullen zetten, maar die om emotionele redenen de nationaliteit willen”, zei Garrido onlangs tegen een Spaanse krant. Een andere drijfveer is het bezit van een EU-paspoort. Hoewel sinds eind vijftiende eeuw vrijwel geen Joden meer in Spanje woonden, bleven ze het doelwit van het fanatieke katholicisme. In 1633 publiceerde de prominente schrijver Francisco de Quevedo zijn boek Afschuw van de Joden, een monument van antisemitische paranoia. Ook dictator Franco ging in zijn propaganda tussen 1936 en 1945 voortdurend tekeer tegen de “joods-maçonnieke vijand”. Dat veranderde op slag nadat nazi-Duitsland de oorlog verloor en de Spaanse dictatuur in een goed blaadje bij de Westerse mogendheden wilde komen.

Wereldwijd zijn er 4,3 miljoen Sefardische Joden, van wie 3,5 miljoen in Israël. In Frankrijk (350.000) en de VS (250.000) leven ook grote gemeenschappen. Nederland telt 600 Sefardische Joden. Volgens het Spaanse ministerie van Justitie zijn er geen paspoortaanvragen uit Nederland.

Verdreven Joden na 500 jaar weer welkom in Spanje

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?