Tirol houdt vrijheidsstrijder Hofer met moeite in ere

Het is 20 februari 1810. In de Franse kazerne in Mantua staat een vuurpeloton opgesteld tegenover Andreas Hofer. De Franse soldaten drukken af. Als de kruitdampen zijn opgetrokken, staat Hofer nog overeind. „Ach, wat schieten jullie slecht”, zou hij hebben gezegd. Daarna doen de Fransen wel hun plicht. Volgens een andere versie zou Hofer zijn executie hebben geleid door zelf het bevel te geven om te vuren. Met de dood van Hofer eindigt het Tiroler volksverzet tegen Napoleon, maar begint de mythe van het Tiroolse boerenvolk dat vecht voor ”God, keizer en vaderland”.

Hofer was een eenvoudige waard, de zogenaamde ”Sandwirt”, uit het tegenwoordige Zuid-Tirol is, die het voortouw nam in de opstand tegen Napoleon. De Fransen hadden Tirol –destijds het huidige Zuid-Tirol plus Trentino, ook wel Welsch-Tirol genaamd)– bezet en het beheer overgedaan aan Beieren.

Hofers leger bestond uit de Tiroler Schützen, een provisorisch leger van vooral boeren. Zijn optreden was, hoewel aanvankelijk zeer succesvol, van korte duur. Zo werden op de Bergisel bij Innsbruck de Fransen in 1809 niet minder dan drie keer verslagen. Hofer kreeg rond 1809 en zeker na zijn dood het stempel van groot vrijheidsstrijder opgedrukt. De weerstand van het boerenvolk maakte indruk in Europa, waar schotschriften werden verspreid met Hofers afbeelding. Tegenstanders van Napoleon lieten zich door hem inspireren.

Hofers strijd ging in tegen de bezetting én het modernisme van de Fransen en Beieren, die onder andere inenting verplicht stelden. Een paar jaar voor het optreden van Hofer streden de Tiroler en de Fransen al met elkaar. Voor het begin van de veldslag kwamen de vertegenwoordigers van de standen bijeen en sloten officieel het ”Verbond met de Heere Jezus”, waarmee het land Hem werd toevertrouwd. De Fransen werden gevreesd, niet omdat ze vaardige militairen waren, maar vanwege hun vermeende goddeloosheid. De Franse troepen werden echter verslagen en de Tiroler spraken vanaf die dag van het ”heilige land Tirol”.

Tegenwoordig hebben maar weinig Tiroler het nog over hún heilige land. Het Andreas Hoferjaar, dat zaterdag officieel wordt afgesloten, is tam verlopen. Een verplichte expositie hier, een theatervoorstelling daar, er werden jubileumbomen aangeplant en de Andreas Hoferbus reed langs de plekken waar de ”Sandwirt” gewoond en gewerkt had. Hooguit viel een herinneringsfeest in Innsbruck in september op, waar op een spandoek was te lezen: ”Voor één Tirol!” De tekst op de officiële website van het herdenkingscomité dat „wat Hofer voor Tirol is, Che Guevara voor Cuba is”, komt wat geforceerd over, nog afgezien van het feit dat appels met peren worden vergeleken.

De jubileumjaren 1909 en 1959, toen Tirol streed voor een zelfstandige positie, waren daarentegen vieringen vol emotie. Sinds Zuid-Tirol verregaande autonomie binnen Italië kreeg, is het heilige vuur gedoofd. Er is zelfs ruimte voor reflectie en hier en daar rabiaat revisionisme. Zo noemde de Innsbrucker politicus Georg Willi Hofer „de opperste taliban.” In de Weense pers wordt Hofer geregeld als een talibanfiguur neergezet. Hofer zou geen idealistische vrijheidsstrijder zijn geweest, maar een aartsconservatief die streed tegen moderne ideeën.

Hofer moet echter in de context van zijn tijd worden gezien. Een Tiroolse bisschop die vorig jaar tijdens een herdenkingsmis een pleidooi hield voor vrijheid, „met name godsdienstvrijheid”, zal toch ook wel geweten hebben dat deze in Tirol juist heel laat werd ingevoerd. Tot 1900 mochten protestanten hun geloof niet openlijk belijden. De paus had eind 19e eeuw nog beweerd: „De kostbaarste edelsteen in de erekrans van Tirol is de geloofseenheid. Als die wordt opgegeven, heft Tirol zich op.”

Het enige waarvoor Hofer tegenwoordig politiek valt te gebruiken, in elk geval voor Zuid-Tirol, is als drukmiddel tegenover Rome. Italië wordt vaak nerveus als de Tiroler zich beroepen op hun Oostenrijkse verleden en als de schutters in een optocht ceremonieel door de straten paraderen. Handig om nieuwe concessies van Rome af te dwingen.

Tirol houdt vrijheidsstrijder Hofer met moeite in ere

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?