Lada is en blijft een echte Russische auto

Met een paar flinke halen veegt Aleksander Roesanov het flinterdunne laagje sneeuw van het hardijzeren dak van zijn oude, beige Lada. Hij is trots op zijn grommende auto en laat hem graag zien. Als hij de motor heeft uitgezet, doet hij de deur met een harde klap dicht. Het metaal knarst. „Hij sluit slecht”, verontschuldigt hij zich.

Met een schroevendraaier maakt hij de klep van zijn achterbak open: het slot is lang geleden gesneuveld. In de kofferbak ligt een zak cement. „Dat is voor de grip”, zegt de jonge dorpeling. De aandrijving van de oude Lada’s zit nog op de achterwielen en dat is soms lastig op de besneeuwde wegen.

Ook de motorklep gaat open. Een dikke ijzeren balk houdt voor de stevigheid de boel bij elkaar. Onder de motorkap liggen sleutels van verschillende maten. „In de achterbak ligt ook een hele gereedschapsset, zonder kom je met deze auto nergens.”

„Als je een Lada koopt, leer je vanzelf hoe auto’s werken”, zegt Roesanov met een glimlach. Het zou niet de eerste keer zijn als hij stil komt te staan met de auto. Overigens kan hij zijn auto ook zonder sleutel starten. „Maar dat kan met de nieuwe Lada’s ook”, verzekert hij.

IJzer

De auto is gemaakt van één bonk ijzer, legt Roesanov uit: „Het is geen veilige auto. Als je tegen een paal of boom rijdt, vouwt-ie zich als het ware op.” Het ijzer heeft ook een voordeel: hoewel er enkele roestplekken op zijn auto zitten, is het materiaal zo dik dat een gat niet zomaar is geslagen.

”Sasja”, zoals de afkorting van zijn naam in het Russisch luidt, kocht de vierkante auto van een oud opaatje voor 30.000 roebel, iets minder dan 500 euro. De oude auto’s zijn vaak voor een prikkie te koop. Jonge Russen willen liever een nieuwe auto, een Lada Vesta of Lada Granta, die nog in dezelfde fabrieken worden gemaakt, maar dan een nieuwer model, onder het toeziend oog van autogigant Renault-Nissan.

De aankoop was meer voor de hobby dan uit noodzaak: de 26-jarige dorpeling heeft geen rijbewijs. Daarom gaat Roesanov alleen na tienen de weg op met zijn Lada, overdag is het risico te groot dat er politie staat. Op de vraag of hij weleens problemen heeft gehad met het feit dat hij geen rijbewijs heeft, antwoordt hij ondeugend: „We wonen in Rusland, hè. Hier kun je met de politie wel onderhandelen.”

Zijn hobby begon met motoren: hij kocht zijn eerste motor van het Sovjetmerk Joepiter, daarna een Planeta. Aan de hand van YouTubefilmpjes leerde hij hoe hij de auto’s repareerde. De ”Zjigoeli”, zoals de auto in Rusland wordt genoemd, heeft 1997 als bouwjaar, maar volgens Roesanov is hij precies hetzelfde als die uit de Sovjet-Unie.

Fabriek

De grootste Ladafabriek in Rusland staat in Toljatti, maar ook in Izjevsk worden de auto’s nog steeds gemaakt. Niet meer de vierkante, hoekige en gietijzeren modellen, maar nette, populaire, burgerlijke volksauto’s. De gebouwen zijn nog dezelfde als vijftig jaar terug, toen de eerste Zjigoeli’s van de band rolden. Op de grote borden bij de ingang van het hoofdgebouw hangen de portretten van de werknemers van de maand, een traditie die nog stamt uit de Sovjettijd. Binnen is er echter veel veranderd.

Vroeger werkte er wel 10.000 man, zegt Nina Soeligina, die voorheen in de fabriek werkte maar nu geïnteresseerden rondleidt. „Nu echter nog maar 4000.” Dat komt door de automatisering: wat toen met de hand ging, gaat nu met machines. Soeligina: „Het lasapparaat is gerobotiseerd en ook het verven gaat automatisch.”

Soeligina werkt al haar hele leven voor AvtoVAZ. Er is in de loop van de tijd veel veranderd, legt ze uit. Vroeger bepaalde de fabriek het leven van een arbeidersgezin. AvtoVAZ verschafte het personeel niet alleen een inkomen, maar zorgde ook voor een ziekenhuis, pensioen en vermaak in de avonduren en weekend. „Dat is allemaal stukgegaan na de val van de Sovjet-Unie. Heel spijtig”, zegt Nina Soeligina.

In een van de bijgebouwen is een klein museum ingericht. Van alle modellen die zijn gemaakt in de fabriek staat er een gloednieuw exemplaar. Er staan ook een paar Koreaanse KIA’s. Die werden tijdelijk ook in de Ladafabriek geproduceerd: „. Daardoor konden we ervaring opdoen met moderne buitenlandse auto’s. We leerden bijvoorbeeld auto’s met voorwielaandrijving te bouwen.”

Klimaat

De Russische Lada is een nagemaakte Fiat 124. In 1966 sloot de Sovjetregering een contract met het Italiaanse Fiat om in de Sovjet-Unie een fabriek te bouwen. De Russen bouwden de Italiaanse auto om tot een ook voor het ruige Russische klimaat geschikte volksauto. Ze doopten de auto Zjigoeli, maar kwamen er al snel achter dat die naam voor buitenlanders niet was uit te spreken. Aan de Wolga werd de stad Toljatti (daarvoor Stavropol geheten, later vernoemd naar de Italiaanse communist Palmiro Togliatti) uit de grond gestampt: een monostad waar mensen in flats rond de fabriek woonden. Op dat moment was het fabriekscomplex in Toljatti het grootste van Europa: 500 hectare grond, waarvan 150 hectare fabriekshallen en zeker 270 kilometer productielijn.

Vanwege haar ligging aan de Wolga kreeg de fabriek in Toljatti de naam VAZ – de Wolga Autofabriek. De originele Russische bootjes op de Wolga, Ladja’s, gaven uiteindelijk de naam aan de buitenlandse modellen: Lada.

De klassieker van Roesanov is een van de vijf vierkante modellen die AvtoVAZ tussen 1971 en 2012 verkocht. Er zit weinig verschil tussen de modellen. „De auto is natuurlijk alleen gemaakt als voertuig en niet voor de luxe”, zegt Aleksander Roesanov. Het is een typisch reliek uit de Sovjettijd. Door de afwezigheid van concurrentie bestond er geen stimulans om te vernieuwen.

Ook in de jaren negentig en begin 2000 maakte AvtoVAZ weinig vorderingen en worstelde het concern met een dreigend faillissement. Er kwamen wel enkele nieuwere modelletjes, waaronder de Kalina en de Samara, maar erg populair waren ze niet. Vooral in West-Europa zakte de verkoop van de Russische auto in.

Meest verkocht

De autogigant Renault-Nissan schoot AvtoVAZ te hulp. AvtoVAZ heeft de laatste jaren fors bezuinigd en is sinds de opname in de alliantie Renault-Nissan efficiënter georganiseerd. Samen ontwierpen de autofabrikanten drie nieuwe modellen: de Granta, de Vesta en de X-Ray. De verkoop schoot omhoog in Rusland: in 2018 werden bijna 400.000 Lada’s verkocht. De Granta en de Vesta zijn de afgelopen twee jaar de meest verkochte auto’s in Rusland.

Lada is inmiddels weer ruimschoots marktleider op de Russische automarkt. Meer dan 20 procent van de jaarlijks verkochte auto’s in Rusland rollen van de band in een Ladafabriek, en hoewel de

gehele automarkt krimpt, stijgt het aandeel van Lada nog steeds. De goedkope Lada’s zijn vooral populair bij jonge gezinnen. Het grote geldbedrag dat de overheid verstrekt bij de geboorte van een tweede kind wordt vaak geïnvesteerd in een nieuwe gezinsauto.

De kwaliteit is sterk verbeterd. Zelfs in Europa is een stijgende lijn in de verkoop van de auto te zien. Roesanov is wat sceptisch. De techniek is eigenlijk niet veranderd, vindt hij. Eigenlijk zijn de nieuwe auto’s precies hetzelfde als de oude Lada’s: „er zit alleen meer elektronica in.” De auto’s zijn nog steeds erg simpel, met vooroorlogse technologie. Op die manier is het onderhoud goedkoop en blijven onderdelen overal verkrijgbaar.

Nostalgie

Langzaam maar zeker krijgen de Russen hun liefde ook weer terug voor de oude Lada’s uit de jaren zeventig en tachtig. Er zijn er niet veel meer van over. De meeste belandden de afgelopen decennia op de schroothoop. De auto’s gaan snel kapot en verbruiken veel: „Als je rustig rijdt verbruikt-ie 10 liter, als je wat meer gaat gassen verbruikt-ie misschien wel 25”, zegt Roesanov.

Ook hij kocht de auto uit nostalgie: „Ooit wil ik nog eens een originele, nog oudere Lada waar ”gemaakt in de Sovjet-Unie” op staat en met de originele onderdelen. Maar die kosten nu ruim het drie- of viervoudige.”

Voordat Roesanov de auto terugzet op zijn plek wil hij nog wel even laten zien hoe de auto drift. Nu ligt er sneeuw, dan gaat het beter. Vol gas rijdt hij over de met sneeuw bedekte straat. Als hij met zijn achterband in de berm belandt, stuift de sneeuw op: een echte Rus in een echte Russische wagen.

Lada is en blijft een echte Russische auto

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?