Komiek moet politiek Oekraïne opschudden

Nergens in de straten van Odessa kom je zijn beeltenis tegen. Niet op billboards boven de weg. Aan brochures uitdelen doet hij niet. Ook zet hij niet de traditionele campagnetentjes in die Oekraïense presidentskandidaten op straat gebruiken als informatiepunt. Toch gaat deze ‘onzichtbare’ nieuweling Volodimir Zelenski ruim aan kop in alle peilingen voor de eerste ronde van de presidentsverkiezingen van zondag.

Brochures, billboards en tentjes heeft hij wellicht niet nodig. Zelenski (41) is ’s lands bekendste komiek en televisieacteur. Zijn productiemaatschappij Kvartal 95 spuugt aan de lopende band televisieprogramma’s, films en tv-series uit. Oekraïners hoeven zijn campagne niet te volgen. Ze zien Zelenski deze dagen in de serie ”Dienaar van het volk”, waarin hij de hoofdrol speelt van, juist ja, president.

Aan campagnevoeren op straat doet Zelenski niet. Daarvoor is er niet genoeg geld, zegt medewerker Zlata Jastrebova (36) achter haar bureau. In het lokale Zelenskikantoor in Odessa, in het zuidwesten van Oekraïne, is het een grote drukte, zeker rond het middaguur. Burgers kunnen zich bij Jastrebova en haar drie collega’s registreren als verkiezingswaarnemer. Het kamp-Zelenski, dat wel flink campagne voert op internet, vreest dat president Petro Porosjenko de winst zal afpakken door verkiezingsfraude.

In een gezamenlijke verkiezingspeiling van drie bureaus staat Zelenski op 27,7 procent van de stemmen, gevolgd door oud-premier Joelia Timosjenko (16,6), Porosjenko (16,4) en de overige kandidaten. De kandidaat met in de eerste ronde meer dan 50 procent van de stemmen wordt president. Behaalt geen van de kandidaten dat percentage, dan volgt op 21 april een tweede ronde tussen de nummers één en twee.

In het kantoor van Zelenski in Odessa komt jong en oud langs. De 31-jarige Denis, hoppend van baan naar baan, is opgetogen over de peilingen. De 23-jarige marketeer Jana Sjengelija, met haar dik opgemaakte wenkbrauwen, schrijft zich in als waarnemer. Net als de twee geblokte ondernemers Sergej Sjoemskoj en Anatoli Skopnik, beiden 48 jaar, in hun zwarte jassen.

Allen willen afrekenen met de huidige politiek. Het systeem van oligarchen die politici als een hondje aan hun lijn hebben en bepalen welke straat ze inlopen. Zo kunnen oligarchen door steekpenningen ervoor zorgen dat in het parlement voor hen gunstige wetten worden aangenomen.

Zelenski is een nieuw gezicht. Met zijn televisiecarrière staat hij buiten de politiek. „We willen verandering”, stelt Jastrebova. „Niet een corrupte presidentskandidaat.” De woorden systeem slopen klinken geregeld tussen de muren van het kantoor. „Het draait niet om zijn verkiezingsprogramma”, bromt Sjoemskoj. „Dat systeem moet eraan.”

Maar bij elke verkiezing roepen kandidaten dat ze de macht van de oligarchen gaan intomen en de corruptie beëindigen. Vervolgens blijft alles bij het oude. „Zelenski is de laatste kans op de laatste kans. Anders raakt Oekraïne in verval.” Er zijn geen rationele argumenten om voor hem te kiezen, vervolgt Sjoemskoj, terwijl hij op zijn hart bonkt. Het is de hoop van zijn aanhangers die hun stem aan de komiek geeft.

Dat nieuwe gezicht heeft geen politieke ervaring. Dat is geen nadeel, zegt Aleksandr Androsov (41) tijdens een lunch in café Sherlock. Hij is hoofd van Zelenski’s verkiezingsteam in Odessa. „Politieke ervaring hebben, betekent dat je al corrupt bent. Beter is dat je van buitenaf komt.”

Rond Zelenski’s kandidatuur wordt volop gespeculeerd. Hoe nauw is zijn contact met Igor Kolomojski, oligarch en aartsvijand van Porosjenko. Zelenski’s programma’s zijn te zien op Kolomojski’s televisiezender 1+1. Hierop maakte hij ook zijn kandidatuur bekend op oudjaarsavond. Is Kolomojski de aanjager achter Zelenski’s kandidatuur? Beïnvloedt de oligarch de komiek?

Androsov wordt moe van het onderwerp, zegt hij zuchtend. „Elke keer gaat het hierover. We voeren juist geen campagne op straat omdat er geen geld is. Anders hadden we dat wel gedaan dankzij financiering door Kolomojski. Daarnaast werk ik als vrijwilliger, net als de medewerkers op het kantoor. En waarom zou Zelenski zijn televisiecarrière op het spel zetten door zich te laten beïnvloeden door een oligarch?”

Maar zo werkt het niet, zegt politicoloog Pavlo Kolotvin (30) in koffiebar De stilte. „Oligarchen zijn onlosmakelijk verbonden met de Oekraïense politiek. Vroeg of laat vraagt Kolomojski iets terug voor wat hij voor Zelenski op televisie heeft gedaan.”

En de speculaties zullen aanhouden. Zaterdag, de dag voor de verkiezingen, is een dag van stilte. Dan wordt er geen campagne gevoerd, zodat de kiezer rustig kan nadenken over zijn keuze. Maar op de zender 1+1 worden die dag drie programma’s met Zelenski uitgezonden.

Dit is het derde deel in een serie over Oekraïne, in de aanloop naar de verkiezingen van zondag. Vrijdag deel 4.

Komiek moet politiek Oekraïne opschudden

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?