De kroongetuige: Aan alle kanten klem

Een moord die „de rechtsstaat zó in het hart raakt.” In niet mis te verstane bewoordingen blikte de politie dinsdag bij tv-programma Opsporing Verzocht terug op de moord op de 41-jarige Redouan B. De eigenaar van een beletteringsbedrijf in Amsterdam-Noord werd vorige week donderdag doodgeschoten. In zijn eigen bedrijfspand. Vermoedelijk door de Antilliaan Shurandy S. (41), een bekende van de politie. Hij zou zich hebben voorgedaan als sollicitant. Daags na de liquidatie kon de politie de man oppakken, evenals drie medeverdachten.

Vergeldingsactie

De moord op Redouan B. is niet zomaar een moord. Hoogstwaarschijnlijk is er sprake van een voor Nederlandse begrippen ongekende vergeldingsactie. Immers: een paar dagen voor de moord op Reduan B., die voor zover bekend niets met criminaliteit van doen had, werd bekend dat zijn jongere, criminele broer Nabil B. met justitie in zee is gegaan. Als kroongetuige. Broer Reduan B. zou na de rigoureuze stap van zijn broer hebben afgezien van al te veel beveiliging door de politie.

Als kroongetuige heeft Nabil B. tal van belastende verklaringen afgelegd tegen vermeende spilfiguren binnen de Mocro Maffia. Dan gaat het om nietsontziende misdadigers, vaak van Marokkaanse komaf, die met name in de regio Amsterdam en Utrecht opereren. Binnen die Mocro Maffia speelt al een jaar of zes een bloedig conflict, vermoedelijk ontstaan uit een vete over drugs. De onderwereldoorlog kostte al tientallen jonge mensen het leven.

Spijtoptanten

Helder is dat de strijd tussen justitie en de onderwereld sinds vorige week nog grimmiger is geworden. Schrikken spijtoptanten uit het criminele milieu ervoor terug om het op een akkoordje te gooien met de recherche? Praten met de politie kan immers dodelijk zijn voor een familielid.

„De moord op de onschuldige Redouan B. gaat echt heel ver. De wedloop tussen justitie en de onderwereld wordt steeds harder. Deze liquidatie zal voor mensen zeker een drempel vormen om getuigenverklaringen tegenover de politie af te leggen”, zegt onderzoeksjournalist Marian Husken (1948). Ze schrijft al tientallen jaren over misdaad, voorheen bij opinieblad Vrij Nederland. Begin dit jaar publiceerde ze het boek ”Deals en dodenlijstjes. Van Willem Endstra tot Astrid Holleeder. Wie durft er nog te getuigen?”

Daags na de moord op Redouan B. haalde de politie andere familieleden van de kroongetuige halsoverkop uit een woning in Den Haag. Loopt justitie achter de feiten aan?

Husken: „Dat zou ik niet willen beweren. De politie zal directe familieleden van kroongetuige Nabil B. beveiliging hebben aangeboden. Maar het is nog maar de vraag of die familieleden willen onderduiken. Dat is nogal wat. Het kan betekenen dat kinderen van school moeten worden gehaald, dat iemand een topfunctie op een universiteit moet opgeven of zijn bedrijf moet sluiten.

Daar komt nog bij: het zal voor justitie lastig zijn om vast te stellen wíe je allemaal moet beschermen. De familie van een kroongetuige kan uit tientallen mensen bestaan. Stel dat de broer van een getuige verschillende ex-vriendinnen heeft, bij wie hij allemaal kinderen heeft. Moet de politie de kinderen van die exen dan ook beschermen?

In Italië zaten ooit 146 familieleden van een maffiaclan in een getuigenbeschermingsprogramma. Al die mensen moesten 24 uur per dag worden bewaakt. Dan is het overheidspotje voor zulke programma’s snel leeg. Ook de Nederlandse politie heeft beperkte budgetten.”

Groot risico

Husken wantrouwt de vermeend nobele bedoelingen van kroongetuigen. Als zouden ze handelen uit gewetenswroeging of gedreven worden door de wens om de politie te helpen. „In de meeste gevallen staan kroongetuigen met de rug tegen de muur. Ze lopen groot risico om door vroegere criminele vrienden te worden vermoord. Om hun eigen hachje te redden, zoeken ze hun heil bij justitie.”

U staat erom bekend dat u grote twijfels hebt bij de inzet van kroongetuigen om ernstige misdrijven op te lossen. Vanwaar uw bedenkingen?

„Kroongetuigen zijn criminelen met bloed aan hun handen. Denk aan mannen als Fred R. en Peter la S., kroongetuigen in de zaak Passage, een tien jaar durend proces over liquidaties in de onderwereld. Die mannen zijn zelf ook betrokken bij een of meer moorden.

Fred R. bijvoorbeeld was moordmakelaar. Het voelt niet goed dat zo’n man flinke strafvermindering krijgt, omdat hij justitie door zijn verklaringen helpt aan bewijs tegen andere grote misdadigers. Ik denk ook aan nabestaanden van moordslachtoffers. Zij zullen er moeite mee hebben dat de moordenaar van hun geliefde minder straf én ook nog eens overheidsbescherming krijgt, omdat hij optreedt als kroongetuige.

Als wij gewone burgers toevallig getuige zijn van een ernstig misdrijf, kan de rechter ons dwíngen om daarover een getuigenverklaring over af te leggen. Terwijl wij in veel gevallen dan géén of slechts beperkte politiebescherming krijgen.”

Pleitbezorgers van de inzet van kroongetuigen stellen dat je soms met een kleine vis een grote vis moet vangen.

„Ik kan me er iets bij voorstellen dat de inzet van een kroongetuige een noodzakelijk kwaad is. Wel wil ik benadrukken dat de recherche al tal van instrumenten heeft om zware misdrijven op te lossen. Denk aan het stiekem mensen observeren, het afluisteren van telefoons en het hacken van computers.

Er gaan stemmen op om criminele kroongetuigen totale immuniteit te verlenen. Zij krijgen dan dus helemaal geen straf, in ruil voor hun verklaringen tegen andere misdadigers. Tegen zo’n plan maak ik bezwaar. Justitie loopt dan het risico dat criminelen als kroongetuige valse verklaringen gaan afleggen.”

Astrid Holleeder, die als getuige belastende verklaringen heeft afgelegd tegen haar broer Willem, is in haar vorig jaar verschenen boek ”Dagboek van een getuige” zeer kritisch over de autoriteiten die haar moeten beveiligen. Ze schrijft onder meer over gebrekkige noodknoppen (apparaatjes waarmee contact kan worden gemaakt met een noodnummer) en haar frustratie over getreuzel bij de overheid om haar woning kogelwerend te maken.

Wat vindt u van de klachten van Astrid Holleeder?

Husken: „Ik sta er niet van te kijken. Zeker een jaar of twintig geleden was de beveiliging van bedreigde getuigen houtje-touwtje geregeld. Ook in recentere tijden klagen kroongetuigen. Zo lag Peter la S. een paar jaar geleden lange tijd dwars, omdat hij zich zorgen maakte over de beveiliging van zijn zoon. De autoriteiten schermen ermee dat er nog nooit een kroongetuige is omgebracht. Daar zullen ze gelijk in hebben, maar intussen maakt de overheid wel brokken.

Feit is dat een kroongetuige niet zijn hele leven 24 uur per dag kan worden beveiligd. Zeker na een paar jaar wordt de bewaking teruggeschroefd. Een kroongetuige zal, onder een nieuwe identiteit, zijn eigen leven moeten opbouwen. Meestal in het buitenland. Bijvoorbeeld door daar een bedrijf te starten.

Er was een paar geleden ophef vanwege het feit dat kroongetuige Peter la S. 1,4 miljoen euro kreeg van justitie. De suggestie was dat de man een luxeleven kon leiden. Maar dat waag ik te betwijfelen. Als je ergens in het verre buitenland een nieuw leven moet opbouwen, loopt dat in de papieren.”

„Kroongetuige bespaart justitie veel geld”

Justitie moet ook na de moord op Reduan B. vooral doorgaan met het inzetten van kroongetuigen, zegt prof. dr. Peter Tak, emeritus hoogleraar strafrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

„Een kroongetuige levert justitie vaak heel veel op. Zo’n getuige bespaart veel geld dat anders bijvoorbeeld in miljoenen kostende infiltratieacties gaat zitten”, zegt Tak, die al jaren onderzoek doet naar het fenomeen kroongetuige in diverse landen.

Denkt u dat de moord op Reduan B. potentiële kroongetuigen doet terugdeinzen om met justitie in zee te gaan?

„Vroeger was binnen het criminele circuit de stilzwijgende afspraak dat je afbleef van onschuldige familieleden van getuigen. Kennelijk geldt die afspraak niet binnen de Mocro Maffia. Dat zet criminelen natuurlijk aan het denken. Desondanks denk ik dat potentiële kroongetuigen tóch nog met de politie gaan praten.

Dat komt omdat zo’n persoon aan alle kanten klem zit. Je wordt niet zomaar kroongetuige. Je wordt gedreven door ongelooflijke angst. Een kroongetuige heeft veel te verliezen: zijn eigen leven.”

Justitie zal sinds de moord op Reduan B. meer werk moeten maken van de beveiliging van familie van kroongetuigen?

„Justitie krijgt er een extra taak bij en moet zich meer dan in het verleden zorgen maken over de veiligheid van familieleden die buiten het criminele circuit verkeren. Van belang is een goede risico-inschatting. Welke familieleden lopen gevaar?”

Italiaanse maffiatoestanden doen zich nu ook in Nederland voor?

„In ieder geval komt het in Italië al langer voor dat familie van een kroongetuige wordt omgebracht. Ik geloof niet dat Nederland een maffialand is. In ons land is denk ik geen sprake van een grootschalige vermenging van onder- en bovenwereld.”

Zou een criminele kroongetuige er in ruil voor zijn verklaringen zonder straf van af moeten kunnen komen?

„In beginsel zeg ik: Nee. Wel vind ik dat in uitzonderlijke gevallen een kroongetuige meer dan de helft van zijn straf zou moeten kunnen worden kwijtgescholden. Justitie en rechters zouden wat meer ruimte moeten krijgen. Nu kan hooguit de helft van de straf van zo’n getuige worden geschrapt.”

Critici zeggen dat criminelen wellicht zó graag kroongetuige willen worden dat ze zelfs valse verklaringen over andere misdadigers af gaan leggen.

„Die critici hebben niet in de gaten of willen niet in de gaten hebben dat justitie verklaringen van een kroongetuige tot in detail controleert. Justitie heeft al 100.000 puzzelstukjes, maar mist nog de deksel waarop te zien is hoe de puzzel eruit moet zien. De kroongetuige is als het ware de deksel. Hij kan zeggen wie in een misdaadorganisatie belangrijke spelers en wie meelopers zijn.”

Wat vindt u van de stelling dat het niet goed voelt dat kroongetuigen met bloed aan hun handen forse strafvermindering krijgen?

Tak, met enig sarcasme: „Een prachtige opmerking. Maar dan stel ik ertegenover: Het zou voor justitie niet goed voelen om zeer ernstige vormen van misdaad niet te kunnen bestrijden, omdat justitie niet met verklikkers zou mogen werken.”

Drie voorbeelden

Van tijd tot tijd gaat justitie in zee met kroongetuigen. Mannen die zelf nogal wat op hun kerfstok hebben. Drie voorbeelden.

Angelo D.

De Antilliaan Angelo D. (59) legde zo’n dertien jaar geleden belastende verklaringen af tegen vijftien Limburgse Hells Angels. Die werden verdacht van de moord op drie clubgenoten in februari 2004. Angelo D., voorheen visser op Curaçao en lid van de aan de Hells Angels gelieerde club Carribbean Brothers, zat zelf in de drugshandel.

Vanwege het gewelddadige karakter van de Hells Angels zei Angelo D. destijds met justitie in zee te zijn gegaan. „Ik wou eruit stappen. Ik wil niks met ripdeals (diefstal van partijen drugs, JV) te maken hebben. Ik had nooit gedacht dat er doden zouden vallen.” (beeld ANG Belgium)

Fred R.

Er gaat eind 2014 een siddering door de onderwereld. De Hilversumse topcrimineel Fred R. (49) blijkt samen te werken met de recherche. R. legt, in ruil voor halvering van zijn straf, belastende verklaringen af tegen beruchte misdadigers als Dino S. en Willem Holleeder. Mede doordat Fred R. uit de school klapt, belandt Dino S. levenslang achter de tralies.

Fred R. zelf zat tot over zijn oren in de misdaad. Hij stond te boek als moordmakelaar. Zo stuurde hij twee jongemannen aan die in 2006 in Amsterdam kroegbaas Thomas van der Bijl vermoordden in diens café. Van der Bijl stond op voet van oorlog met Holleeder, die het brein achter de moord zou zijn. (beeld NOS)

Peter la S.

Een regelrechte huurmoordenaar. Dat is kroongetuige Peter la S. (53). Samen met zijn misdadige kompaan Jesse R. vermoordt hij op een novemberavond in 2005 de Amsterdamse vastgoedman en drugshandelaar Kees Houtman. De liquidatie, bij de woning van Houtman, levert het duo 130.000 euro op. Vermoedelijke opdrachtgever: Willem Holleeder.

In 2006 stapt La S. naar de politie. In diverse sessies doet hij een boekje open over een reeks liquidaties in de onderwereld. Op zijn aanwijzen wordt een bij de moord op Houtman gebruikt wapen opgevist uit de Amstel in Amsterdam.

Er circuleerde volgens La S. een dodenlijst in de onderwereld. Mede door de verklaringen van La S. krijgt Jesse R. een levenslange celstraf aan zijn broek. (beeld RTL Nieuws)

De kroongetuige: Aan alle kanten klem

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?