Het verhaal van Arco begint bij zijn studie Communicatie aan de Christelijke Hogeschool Ede. „Mijn studententijd was intensief, omdat ik in een heel nieuwe wereld terechtkwam. Daarnaast zei ik te snel ‘ja’ tegen allerlei nevenactiviteiten. Ik vond alles leuk: werk voor de kerk en de jeugdvereniging, een drukke stage en een groot eindonderzoek. Zo bleef ik doorgaan, ook toen ik vanwege de schaarse banen in mijn vakgebied na mijn studie als freelancer aan het werk ging. In feite heb ik mijzelf nooit goed leren kennen wat betreft mijn energiepeil. Ik heb nooit benoemd voor mijzelf hoeveel energie alles voor mij kostte, omdat ik goed werk wilde leveren. Dan stapelt de werkdruk zich op en neem je te weinig ontspanning.”

Robot
In 2014, als Arco als communicatiemedewerker in dienst treedt bij de SDOK, gaat het mis. „Ik werd slordig op mijn werk, was de tweede helft van de dag altijd moe en kon niet snel meer reageren op vragen van anderen. Tijdens vakanties lukte het me niet om uit te rusten en ik had in mijn vrije tijd nergens meer zin in. Mijn vermoeidheid werd op een gegeven moment zo erg, dat mijn geest zich min of meer uitschakelde. Ik voelde mij net een robot en leefde volledig in mijn eigen wereld.” De huisarts stuurt hem naar het ziekenhuis, maar zonder resultaat. Uiteindelijk stelt een psycholoog de diagnose dat hij een burn-out heeft. Inmiddels is het februari 2015.

Met de Arboarts spreekt Arco af om vier dagen per week zes uur te werken. „Dat was enerzijds fijn want zo bleef ik in het gewone werkritme. Anderzijds kon ik door de vele werkuren niet voldoende loskomen van mijn baan. Daarom duurde het nog tot december voor ik weer volledig werkte. Iedere dag moest ik mij na werktijd ontspannen. Alleen wist ik niet hoe dat moest. Normaal ontspande ik me door met andere mensen om te gaan, maar dat kon ik nu niet meer opbrengen. Ik moest dingen doen waarbij ik niet hoefde na te denken: sporten, koken, eten, wandelen. Ik begon te veel aandacht te besteden aan mijn slaap, waardoor ik volledig uit mijn slaappatroon raakte. Nee, dat was niet de meest makkelijke tijd.”

Kwetsbaar
Nooit heeft Arco zich geschaamd voor zijn burn-out. Meteen vertelde hij erover onder vrienden en bekenden. Maar kwetsbaar voelde hij zich wel, in deze periode van zijn leven. „Dat zit ’m toch in het naampje: je hebt een burn-out. Ook was ik mijzelf deels kwijt. Ik kon niet spontaan meer reageren als mensen vroegen hoe het met mij ging. Zelfs richting mijn lieve vriendin kon ik bijna niet onder woorden brengen hoe vlak ik mij voelde. Achteraf gezien hadden we best een moeilijke tijd in onze relatie. Dat kwam vooral doordat ik er niet altijd voor haar kon zijn. We moesten samen zoeken naar een nieuwe, tijdelijke balans tussen liefde geven en liefde nemen.”

“Tijdens mijn burn-out leerde ik heel scherp wat genade is”

In de tijd van zijn burn-out raakte Arco niet teleurgesteld in de mensen om hem heen. „Zij leefden juist met mij mee. Natuurlijk zijn er wel personen die ik uit het oog verloren ben door mijn burn-out. Een jaar lang had ik geen ruimte om te investeren in vriendschappen. Maar die personen stonden buiten mijn hechte vriendenkring.”

Onvoorwaardelijk
Hoe gek het ook klinkt, Arco kijkt dankbaar terug op de periode van zijn burn-out. „Ik heb er zoveel van geleerd. Zeker in geestelijk opzicht. Ik zie nu in dat ik voor mijn burn-out God probeerde te dienen door dingen te doen: in de kerk en voor anderen. Het was bijna ‘voorwaardelijke genade’ bij mij. Toen ik burn-out raakte, voelde ik mij heel schuldig en nutteloos. Maar juist in die tijd leerde ik heel scherp dat genade onvoorwaardelijk is. God geeft. En hij heeft mij geholpen, door de moeilijke periode heen.”

Regelmatig is Arco nog helemaal uitgeput na een dag werken. Zijn energiepeil blijft een zwakke plek. „Ik kan het mezelf niet meer permitteren om veel te doen naast mijn werk. Ik denk dat je kwetsbaarder bent voor een burn-out als je geen ‘nee’ kunt zeggen en veel dingen leuk vindt. Tegenwoordig denk ik bij nieuwe afspraken heel nadrukkelijk: heb ik hier ruimte voor? Ik denk dat we in een cultuur leven waarin we veel van elkaar moeten doen en bereiken. Maar in plaats daarvan is het heel belangrijk om grenzen te leren trekken en te bewaken.”

Zit ik in de gevarenzone met burn-outklachten?

Psycholoog Janneke Engelfriet onderscheidt diverse fases in het ontstaan van burn-out-klachten.

  1. In de risico-fase moeten de alarmbellen al gaan rinkelen. Onderstaande klachten wijzen op een beginnende burn-out:
    • Je bent sneller moe dan normaal.
    • Je voelt je vaak niet uitgerust als je wakker wordt.
    • Je to-do-lijstjes worden steeds langer
    • Je verlangt steeds vaker naar niets doen en naar vakantie.
  2. In de tweede fase is sprake van chronische vermoeidheid. Daarbij horen deze klachten:
    • Je merkt dat je concentratie vermindert.
    • Je kortetermijngeheugen werkt minder goed.
    • Je voelt je nooit meer echt uitgerust.
    • Je bent vaak prikkelbaar en kribbig.
    • Je gaat steeds meer dingen door elkaar doen, waardoor je productiviteit terugloopt.
  3. Als je deze klachten herkent, zit je tegen instorting aan:
    • Je slaapt te weinig omdat je daar de rust niet voor hebt.
    • Je voelt je opgejaagd en angstig; soms heb je last van paniekaanvallen.
    • Je stemming kan snel omslaan.
    • Je bent emotioneel instabiel, maar zelf vind je dat best gewoon; je hebt niet meer het reflectievermogen om je daar ongerust over te maken.
    • Je voelt de vermoeidheid niet meer.

Tips van Arco voor jongeren bij een burn-out

  • Doe Bijbelstudie over wat God van ons vraagt in dit leven. Hij overvraagt ons niet. Bij Hem is juist ware rust te vinden.
  • Durf kwetsbaar te zijn: geef je grenzen aan en leer afspraken af te zeggen.
  • Stel prioriteiten: wie is belangrijk voor mij, waar wil ik aan meewerken? Ga daarvoor en zeg onnodige afspraken of werkzaamheden af.
  • Zeg niet gelijk ‘ja’ op vragen maar wacht een nachtje en weeg af of je op de vraag wilt ingaan.
  • Voel je niet schuldig als je niets te doen hebt, plan ontspanning juist in.
  • Probeer je lichaam te begrijpen en luister naar fysieke signalen. Als je hoofdpijn krijgt of jezelf gespannen voelt, is het tijd om je bezigheden af te bakenen.

Dit artikel was een onderdeel van een serie in familieblad Terdege.