Voedselzekerheid niet ondergeschikt aan zorg voor milieu

Vorige week dinsdag bracht de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) zijn advies ”Duurzaam en gezond: samen naar een houdbaar voedselsysteem” uit. Dit advies gaat over hoe het volgens deze raad in Nederland verder moet met de landbouw en de voedselsector. De hoofdlijn van het advies is dat Nederland minder vlees moet gaan produceren en consumeren.

In het advies wordt erkend dat er heel veel goeds kan worden gezegd over de voedselvoorziening in Nederland. Voedsel is ruim beschikbaar, het is veilig, goedkoop en gevarieerd. Die zegening mag worden geteld. Het is immers nog maar enkele jaren geleden dat er een voedselcrisis was, die niet alleen het Midden-Oosten op zijn kop zette maar iedereen erbij bepaalde dat voedsel nooit vanzelfsprekend is.

Het succes is te danken aan de jarenlange inspanning van de Nederlandse boeren en tuinders en de keten van toeleveranciers en verwerkers die om hen heen staan. Wat is dan het probleem?

Er zijn toenemende zorgen over de negatieve effecten van de productie en consumptie van voedsel. Het gaat dan om effecten op de biodiversiteit, de gezondheid van de bevolking en het dierenwelzijn, maar recent vooral om het effect van de voedselproductie op de klimaatverandering.

Nederland heeft zich gecommitteerd aan het klimaatakkoord van Parijs. Volgens dat akkoord moet de opwarming van de aarde onder de 2 graden Celsius blijven. De Europese Unie heeft daarover eerder al de afspraak gemaakt dat de Europese lidstaten de uitstoot van broeikasgassen voor 2030 met 40 procent hebben verminderd ten opzichte van 1990, en in 2050 met 80 tot 95 procent.

Te provinciaal

De Rli kiest in zijn advies, met een beroep op het Planbureau voor de Leefomgeving, voor de meest extreme reductie van 95 procent en zet die neer als denklijn. Daarmee wordt de beleidsruimte al bij voorbaat uitgewist en wordt ook geen recht gedaan aan de forse onzekerheid die er is.

Als tegenargument zou de Rli kunnen opwerpen dat de Nederlandse regering heeft aangegeven ambitieuzer te willen zijn dan wordt gevraagd. Maar hoe geloofwaardig is het als een regering die er over drie jaar niet meer is grote dingen roept over 2050, terwijl ze recent nog liet blijken hoeveel moeite ze ermee heeft om (minder verstrekkende) milieuwetgeving in de veehouderij goed te implementeren?

De Rli stelt dat het niet goed gaat als de landbouw geen forse bijdrage levert aan de reductie van broeikasgassen. Inderdaad hoeft er geen misverstand over te zijn dat we voor een forse opgave staan.

De raad lijkt echter in zijn advies een proportioneel deel van de algemene reductie op het bordje van de landbouw te leggen, en daarover kun je twisten. Is voedsel niet belangrijker dan bijvoorbeeld vliegverkeer? Er moeten in 2050 volgens de verwachtingen meer dan 9 miljard mensen worden gevoed. Dat is een geweldige opgave. Voldoende en gezond voedsel is een mensenrecht, maar ook nu al hebben meer dan 1 miljard mensen een tekort aan voedsel. Er is in het advies eigenlijk geen aandacht voor de vraag wat er wereldwijd aan voedsel nodig zal zijn en hoe en waar je dat voedsel het beste zult kunnen produceren.

Het rapport spreekt bovendien vooral over de Nederlandse landbouw en de Nederlandse consument. De voedselvoorziening en het klimaat zijn echter grensoverschrijdende thema’s en vragen om een wereldwijd perspectief. Het Rli-advies is dus te provinciaal.

Volgens de uitgangspunten van de Rli is de jaarlijkse maximaal toegestane uitstoot van broeikasgassen voor de hele Nederlandse economie in 2050 gelijk aan 10Mton CO2-equivalenten. Had de raad echter in plaats van 95 procent een reductie van 80 procent gehanteerd (die valt binnen de EU-afspraak!), dan zou die maximale uitstoot voor Nederland 40Mton zijn. Dus vier keer zo groot.

Als alle nu bekende technische maatregelen worden genomen, kan de landbouw de CO2-uitstoot reduceren tot 10Mton. De voedselproductie zou dan een aandeel van 25 procent in de zogenoemde milieugebruiksruimte hebben. Mede gezien de prioriteit die voedsel heeft, verdient deze optie het om overwogen en doorgerekend te worden. Zeker ook omdat de Rli erkent dat de Nederlandse veehouderij per eenheid product relatief weinig CO2 uitstoot en daarmee wereldwijd gezien een hoge CO2-efficiëntie heeft. Als je mondiaal denkt en een reële afweging maakt tussen kosten en milieuefficiëntie, lijkt het wen- selijk om de Nederlandse veehouderij juist een blijvende rol te geven in de wereldvoedselvoorziening.

Beleid

Het goede van het advies van het Rli is dat het een zinnige richting wijst: het moet in de toekomst gezonder en duurzamer. Er ligt een forse opgave voor de Nederlandse landbouw. De raad maakt echter een rigoureuze keuze, die een forse landbouwkrimp in Nederland tot gevolg zou hebben, en zet die keuze te massief neer. Dit laat weinig ruimte voor discussie en andere oplossingen. Mijn bezwaar is ook dat de Rli de afwegingen waar het beleid in de toekomst voor staat niet voldoende helder maakt.

Ik ben geen klimaatscepticus en sluit een zekere reductie van de veestapel ook niet uit, maar vind het Rli-advies te kort door de bocht. Hiermee worden degenen die het beleid moeten waarmaken (producenten en consumenten) nogal vierkant voor het blok gezet. Dit is niet goed voor het debat. Grote omschakelingen zijn lastig genoeg en vragen om een reëel en uitvoerbaar beleid. Alleen zo’n beleid geeft hoop en daagt uit om er met elkaar de schouders onder te zetten. Het Rli-advies maakt mensen onnodig moedeloos en plaatst de betrokken partijen tegenover elkaar.

De auteur is werkzaam bij Wageningen University. Hij schrijft dit artikel op persoonlijke titel.

Voedselzekerheid niet ondergeschikt aan zorg voor milieu

Opinie

RD.nl in uw mailbox?