Theologenblog (Koert van Bekkum): Journalistiek groot geschenk

Het vrije woord is een groot goed. Toch staat ook in het vrije Westen het vertrouwen in de pers onder druk. Dat heeft te maken met geld. Bij media waar de pecunia prevaleren boven innerlijke drijfveren, doemt vroeg of laat de vraag op waarom je ze nog zou geloven. Lezers en kijkers haken af vanwege het geschreeuw en de sensatie. Of ze zien dat dat de band tussen machthebbers en journalisten vaak inniger is dan de laatsten willen toegeven.

Wat is in deze arena de rol van christen-journalisten? Hebben ze daarbij iets aan de traditie van christelijke journalistiek, zoals die in Nederland vanaf Abraham Kuyper is ontwikkeld? Nederlandse journalisten stellen die vraag niet gauw. Voor velen van hen is ‘christelijke journalistiek’ synoniem met verzuiling, grote verhalen en dominees bellen. In de Angelsaksische wereld kijkt men daar heel anders tegenaan, merkte ik onlangs op de jaarlijkse Kuyper Conference aan Princeton Theological Seminary.

In haar Kuyper Lecture gaf de Britse dr. Elaine Storkey, dit jaar winnares van de Kuyper Prize, hoog op van de inspiratie die ze bij Kuyper opdoet. Als directeur van Tear en in haar strijd voor vrouwenrechten in Congo. Maar ook bij het gebruikmaken van de ruimte die de BBC haar als journalist geeft. Storkey vertelde van Kuyper te hebben geleerd dat het doet ertoe als je dat vak bedrijft vanuit een christelijke kijk op de wereld. Gedrevenheid, kennis, en een christelijke houding kunnen onverwacht veel bewerken, ook in een samenleving die ervan overtuigd is dat geloof achter de voordeur hoort. Het dagelijks nieuws is immers doordrenkt van religie.

Een mooi voorbeeld daarvan gaf Alissa Wilkinson, filmcritica bij Christianity Today. Geïnspireerd door Kuypers traditie ziet ze christelijke filmkritiek niet als het tellen van vloeken en seksscènes, maar als iets groters, namelijk het bijdragen aan de ontplooiing van Gods schepping. Hoe? Door het geven van haar goed geïnformeerde, persoonlijke reactie op een kunstwerk. Met als verrassend gevolg dat ze tegenwoordig vaak met niet-christenen praat over haar geloof en ook schrijft in seculiere bladen als Rolling Stone. De atheïstisch-agnostische redacties willen haar gedegen geluid over religie in films niet missen.

Dit voorbeeld betekent overigens allerminst dat christen-journalisten niet blootstaan aan het gevaar van een ongezonde binding met de macht. Wilkinson’s verhaal deed me denken aan Spotlight (2015), over de onthulling in The Boston Globe van het jarenlang toedekken van grootschalig kindermisbruik door priesters in het aartsbisdom Boston. Deze film neemt religie zeer serieus. Uiterst pijnlijk wordt zichtbaar hoe het misbruik de toegang tot God blokkeert. Voor de slachtoffers, maar ook voor de onderzoeksjournalisten. „Dit was de kerk waar ik ooit naar zou terugkeren!” schreeuwt een van hen uit, na contact met een zoveelste slachtoffer. De reporters in dit verhaal zijn geen helden. Gaandeweg blijkt zelfs de krant aan de doofpot te hebben meegedaan. Pas onder de nieuwe joodse hoofdredacteur werd de zaak werkelijk tot op de bodem uitgezocht.

Spotlight maakt duidelijk dat het maar goed is dat de gereformeerde religie van Abraham Kuyper in Nederland nooit een meerderheidspositie heeft gehad als die van de Rooms-Katholieke Kerk in Boston. In 1909 bracht onderzoeksjournalistiek naar de ‘lintjesaffaire’ Kuyper zelf in grote verlegenheid. In 2012 deed het Nederlands Dagblad zelf verslag van de eigen kwalijke rol in kerkelijke conflicten in de jaren zestig. Maar van grootscheeps machtsmisbruik als in Boston is in de Nederlandse christelijke pers, voor zover ik weet, nooit sprake geweest.

Tegelijk laat juist de journalistieke praktijk in deze gevallen zien dat Kuyper gelijk had, toen hij ‘de dagbladpers’ typeerde als een godsgeschenk voor de moderne, democratische samenleving. Een vrije pers geeft het publiek niet alleen een stem. Eerlijke verslaggeving met het oog op gerechtigheid maakt het ook mogelijk dat kwaad wordt benoemd en de gemeenschap met zichzelf in het reine kan komen.

Koert van Bekkum is universitair docent Oude Testament. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.

Theologenblog (Koert van Bekkum): Journalistiek groot geschenk

Opinie

RD.nl in uw mailbox?