Theologenblog (Arnold Huijgen): Wel tolerantie, maar geen geweld in geloofsbelijdenis

Dat zegt terrorisme-expert Peter Knoope . Je kunt je afvragen of het omver willen werpen van de democratische rechtsstaat niet ook in het christelijk geloof aanwezig is. In de Nederlandse Geloofsbelijdenis (NGB), artikel 36, staan immers de befaamde woorden dat de overheid het zwaard niet tevergeefs draagt, mede om „te weren en uit te roeien alle afgoderij en valse godsdienst.”

Zo af en toe laait de discussie op of bijvoorbeeld de SGP, die ermee worstelt hoe dit artikel onverkort te handhaven, daarmee niet potentieel de rechtsstaat ondermijnt. Zou het niet beter zijn om, net als de Gereformeerde Kerken in Nederland in 1905 deden, de gewraakte woorden te schrappen? Zo maak je immers duidelijk dat je de democratie van harte accepteert en niet de intentie hebt de democratie te vervangen door een theocratisch bewind.

Volgens mij zou het schrappen van die woorden enkel maar illustreren dat het vaak helemaal niet wordt begrepen wat een geloofsbelijdenis is en wat de NGB nu precies bedoelt. Een geloofsbelijdenis is geen wetboek, dat aangepast moet worden aan de eisen van de tijd. Het is een document dat een eerdere beslissing vastlegt en dat door een kerkgemeenschap voor zijn rekening wordt genomen. Dat vraagt altijd weer gedegen interpretatie. Wie begint te strepen, zal ook andere delen moeten wijzigen, upgraden of wellicht schrappen.

In het geval van artikel 36 is het nuttig te weten dat de opsteller, Guido de Bres, de rooms-katholieke heerser ervan wilde overtuigen dat de gereformeerden de staat juist niet wilden ondermijnen. Dat hadden de wederdopers wel gedaan, en dat was het schrikbeeld van allerlei Europese overheden. De Bres benadrukt het onderscheid met de wederdopers: de gereformeerden erkennen de overheid compleet, inclusief het geweldsmonopolie. Dat laat onverlet dat de overheid in haar eigen verantwoordelijkheid geroepen is door God.

Het aanvaarden van artikel 36 is daarmee geen rem op de acceptatie van de liberale democratie. Integendeel. Zoals De Bres aangaf geen gewapende revolutie te willen maar de machten te accepteren, zo zullen christenen voluit de liberale democratie aanvaarden. Zoals De Bres de macht van de overheid ook in godsdienstige kwesties erkende, lijkt het me goed om vandaag te aanvaarden dat de overheid de handen afhoudt van de godsdienst. Gelukkig maar: stel je voor dat het huidige kabinet met het zwaard ging verdedigen wat volgens hen de juiste godsdienst is.

In De Bres’ tijd was er minder oog voor tolerantie dan in onze tijd. Tolerantie is echter voluit een christelijke deugd. Als in een gelijkenis van Jezus de dienaren het onkruid tussen de tarwe vandaan willen trekken, wordt dat door de Heere verboden: ze zouden met het onkruid ook de tarwe er uittrekken. Wachten dus tot de oogst.

Ongeduldig een ideale religieuze toekomst naar je toe halen, desnoods met geweld, levert altijd ongelukken op.

Arnold Huijgen is universitair hoofddocent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn.

Theologenblog (Arnold Huijgen): Wel tolerantie, maar geen geweld in geloofsbelijdenis

Opinie

RD.nl in uw mailbox?