Geen gebraden gans, maar een ernstig kerstfeest

De lutherse predikant Kaj Munk schreef in 1938 in de Deense krant ”Jyllands-Posten”: „Ik hoop dat de gebraden gans jullie niet zal smaken.” De nood van zijn tijd was volgens hem zo hoog, dat het ongepast zou zijn dat zijn hoorders zich zouden wentelen in een warme, maar oppervlakkige kerstsfeer. Om zich vervolgens te goed te doen aan allerlei delicatessen. „Jullie zitten hier maar en zeggen tegen elkaar: ‘Wat is dat toch verschrikkelijk’ – en intussen spitsen jullie je op die gans.”

Voor de Vroege Kerk was de adventstijd een periode van vasten, boete en inkeer. Advent is niet alleen uitzien naar het aanstaande kerstfeest, maar ook uitzien naar Christus’ tweede komst, de wederkomst. De kerk bereidt zich voor op de komst van de Bruidegom door tot zichzelf in te keren en af te zien van geneugten. Geen gebraden gans dus.

In ons land lijkt de decemberstress elk jaar toe te nemen. Nieuwe Amerikaans-Engelse gebruiken rondom Halloween, Black Friday en Thanksgiving, en vooral Xmas, komen van overzee aangewaaid. Er is nauwelijks een winkel waarin je eraan kunt ontkomen. Kerst is een commercieel prestigeproject geworden. Welke kerstcommercial krijgt de meeste likes? Welke keten scoort de hoogste omzet? Het Centraal Bureau Levenmiddelenhandel verwacht dit jaar een kerstomzet van meer dan een miljard (!) euro.

Lifestyleproduct

Xmas is een lifestyleproduct geworden – typ het maar eens in op Google. Een kapper zorgt ervoor dat je met het ”perfecte kerstkapsel” aan het diner zit. Moeiteloos wordt er ingespeeld op trends in de samenleving. Maaltijdbezorgers profiteren van de trend van onthaasting en versimpeling: laat het diner aan huis bezorgen. Scheelt je tijd in de keuken, indien gewenst wordt het warm afgeleverd. Kost wat, maar we zitten toch in een hoogconjunctuur. Ook duurzaamheid spreekt een woordje mee. De boom moet duurzaam zijn. Liefst zelf gekapt (op de Hoge Veluwe, waar mensen toe werden uitgenodigd) of anders gehuurd. Het eten moet eveneens verantwoord zijn, want onze ecologische voetafdruk is al zo groot. Kom je er echt niet meer uit, dan zijn er lifestylecoaches die je door de feestdagen heen slepen. Tips om niet te veel aan te komen of tips om het ongemakkelijke gesprek uit de weg te gaan; zo overleef je de feestdagen. Het gaat inderdaad over leven!

Hoe vieren wij kerstfeest? De oorspronkelijke betekenis dreigen we uit het oog te verliezen. Niet dat onze tijd veel verschilt van die uit de dagen van keizer Augustus. Ook toen was er veel beweging en onrust. Christus was verre van welkom. De geestelijkheid en de politieke elite zagen Hem liever gaan dan komen. De nood in de dagen van Kaj Munk was groot – het is anno 2018 niet anders. Het is te gemakkelijk om uitsluitend naar Jemen te wijzen. Dan overkomt ons wat Munk schreef: we schudden ons hoofd, hullen ons in medelijden, maar vieren onderwijl ons eigen feestje. Terwijl er zoveel leed is dichtbij, zoals existentiële eenzaamheid onder jongeren.

Planken van de kribbe

Zou het kunnen dat we in alle gekte de betekenis van het Christusfeest over het hoofd zien? In de woorden van kerkvader Augustinus: „Als Christus duizendmaal geboren zou zijn in de stal van Bethlehem, maar niet in ons hart, dan was zijn geboorte waardeloos.” Dat we liederen zingen en preken aanhoren, maar niet tot ons door laten dringen dat de planken van de kribbe heenwijzen naar het kruis? Dat we druk zijn met gezelligheid, maar vergeten dat Hij liever Zelf in ons midden kwam? Hoe ziet onze Xmas eruit? Met kaarsjes, cadeautjes en gebraden gans? Zingen over het ”Kindeke teer”, als ware Hij bij ons ”wellecome”?

Een zin uit een gedicht van Guillaume van der Graft (pseudoniem voor dichter-theoloog Willem van Barnard) vat het goed samen: „Het Licht scheen in de duisternis / op weg naar een begrafenis.” Het is Kerst en Goede Vrijdag in één zin. Tijd voor een ”Ernstige Kerstmis” – de titel boven het artikel dat Kaj Munk 80 jaar geleden schreef.

De auteur is lid van de Hervormde Gemeente te Reeuwijk.

Geen gebraden gans, maar een ernstig kerstfeest

Opinie

RD.nl in uw mailbox?