Schrijvers en Statenvertaling

De welsprekende schrijverscitaten liggen voor het oprapen: „Prachtig Nederlands, zo ritmisch en melodieus” (Jaap Goedegebuure). „Een taalmonument van zeer grote allure” (Nicolaas Matsier). „Die mallotige Groot Nieuws Bijbel - hoe flets toch, vergeleken met de Statenvertaling” (Maarten ’t Hart). „Mijn vader las drie keer per dag na het eten uit de Bijbel, zonder enige franje, écht als een gelovige. De taal is ook zo mooi” (Jan Wolkers). Daartegenover staat bijtende kritiek op de Nieuwe Bijbelvertaling. „Onwelluidend, slap aftreksel” (Huub Oosterhuis), „Balkenende-achtig” (Désanne van Brederode) en „Burgermansproza” (Nico ter Linden).

Waar komt die voorliefde voor de Statenvertaling vandaan? Als je er even voor gaat zitten om de diverse uitspraken te analyseren, kom je vanzelf op allerlei verklaringen. Schrijvers onttrekken zich graag aan de massa, laten graag zien dat ze dieper kijken en meer smaak hebben dan de ”burgers” en ”ambtenaren” uit de Hollandse polder. De Statenvertaling roept bovendien nostalgische gevoelens op. Het archaïsche woordgebruik en de melodieuze ritmiek werken magisch-bezwerend. En het exotische karakter van de taal en de gebruikte beelden heeft een bijna hypnotiserend effect op schrijvers: de inhoud is verhuld, geheimzinnig, onttrekt zich aan iedere hedendaagse begrijpelijkheidsnorm.

Natuurlijk, moderne schrijvers zijn bepaald niet maatgevend als het om het verstaan van de Bijbel gaat. Maar ze hebben een bovengemiddelde gevoeligheid voor taal, voor beeldspraak en poëzie, voor onbewuste effecten van een tekst, voor het geheim áchter de woorden. Op dat punt hebben ze een mystieke aanleg, hebben ze inderdaad iets gemeen met mensen die een uiterst-bevindelijke vorm van geloofsbeleving aanhangen. Meer dan de gemiddelde mens beseffen ze dat de letter van de tekst, de gebruikte beelden, het ritme van de taal stuk voor stuk de kracht van de boodschap versterken. Ook al wordt die tekst daardoor óók automatisch vreemder en moeilijker te begrijpen.

Veel Bijbelgetrouwe kerkmensen staan wat huiverig tegenover zulke redeneringen. Je loopt immers het risico om te denken dat slechts bevoorrechte enkelingen -die zich toegang hebben verworven tot het mysterie- de Bijbel naar waarde kunnen schatten. Dan krijg je, net als in de rooms-katholieke traditie, een eigen soort Kerklatijn. Terwijl de grote kracht van de Reformatie toch juist was dat ze het Woord van God in de taal van het volk wist te brengen, in het nederige besef dat iedere vertaling, zelfs de Statenvertaling, noodgedwongen water bij de wijn doet.

Het is dus makkelijk om de uitspraken van al die schrijvers af te doen met ”behoefte aan ritueel” en ”elitair gedoe”. Maar de vraag is dan wél of je eerlijk bent. Juist christenen uit de gereformeerde gezindte mogen tijdens deze Bijbeltiendaagse best eens hun eigen motieven onderzoeken. Wie een groot voorvechter is van de Statenvertaling, zou zich kunnen afvragen hoe zuiver zijn beweegredenen zijn - heeft hij soms óók, diep in zijn onderbewuste, last van nostalgie en gevoel voor exclusiviteit, misschien zelfs van een beetje magisch denken? En wie een vurig pleitbezorger is van nieuwere herzieningen en vertalingen, zou eens kunnen nadenken over de vraag waarom hij begrijpelijkheid zo hoog in het vaandel voert - heeft hij daarmee niet het contact met de diepere gevoels- en betekenislagen van de tekst verloren, en leidt dat niet tot onverantwoorde versimpeling?

Enny de Bruijn

Reageren aan scribent? Beeldenstorm@refdag.nl .

Schrijvers en Statenvertaling

Opinie

RD.nl in uw mailbox?