„Karakter beïnvloedt manier van Bijbellezen”

Ds. J. Belder

Vanuit je jeugd, je opvoeding en je kerkelijke opvoeding heb je bagage meegekregen. De kerken van het gereformeerde belijden leggen verschillende accenten. Paulus draagt de gemeente in Handelingen 17 op om de Schriften te onderzoeken. De lijn van de Reformatie is steeds geweest: terug naar de Schriften en naar de levende Christus. Bijbellezen staat ook niet los van het gebed om de Heilige Geest, om licht en leiding. Lezen vraagt loskomen van je vooringenomenheid. Die kan als een raster over de Bijbelwoorden liggen.

Wij zijn voorzichtig in het op onszelf toepassen van woorden. Ik denk dat die voorzichtigheid terecht is. Maar er kan ook een te grote schroom zijn. De ene kant is dat je het geschrevene aanneemt zonder dat het je leven verandert. De andere kant is dat je het Woord voortdurend bij je vandaan houdt. De Heere heeft het gesproken. Luther zei: „Wie gelooft, die heeft, en wie niet gelooft, heeft niet.” Te gemakkelijk verontschuldigen wij het ongeloof.

Ook ons karakter beïnvloedt de manier waarop we Bijbellezen. Sommigen zijn heel zelfverzekerd. Als iets tot hen komt, is het ook zo. Ik heb een misschien wel overdreven angst voor de arglistigheid van het hart. Mooi is het dat je in de Bijbel ook de twijfelaars tegenkomt en dat ze niet op hun twijfel afgerekend worden. Een Thomas. Een Gideon. Hun twijfel is overigens niet ter navolging. Maar wat heeft de Heere geduld met mensen die voortdurend bang zijn zichzelf te bedriegen en te misleiden.

Bijbelteksten functioneren bij de lezer in een bepaalde situatie. Toen ik burn-out was, kreeg ik veel kaarten met mooie Bijbelteksten. De meeste teksten deden me niets. Mijn emoties waren vlak. Of –en dat was nog veel vervelender– ik dacht: dat staat er wel, maar het is niet voor mij. We komen dan op het terrein van een verwrongen psyche. Er kan een sterke hang naar het negatieve zijn.

In een brochure die ds. I. Kieviet ooit schreef, ”Het krijgen van teksten en woorden”, waarschuwt hij voor het gevaar eigen geest te verwarren met de Heilige Geest. In de kelders van ons onderbewuste kunnen allerlei woorden en teksten opgeslagen liggen. Die wetenschap danken we aan Sigmund Freud. Onze psychische gesteldheid kan dus een duit in het zakje doen. Zelfs de duivel werkt met teksten. Je kunt je zaligheid niet gronden op het krijgen van teksten. Belangrijk is leven bij de Schrift, niet bij losse teksten. Teksten kunnen een eigen leven gaan leiden, los van het doel waartoe ze gesproken zijn, los ook van de historische context.

Aan de andere kant: de Heere spreekt door middel van Zijn eigen woorden. Knopen worden ontbonden tijdens de preek. We krijgen antwoorden op vragen die ons hart prangen. Zo’n woord past binnen een heel specifieke situatie en omstandigheid. Het doet iets met ons. Het maakt in ieder geval niet hoogmoedig maar ootmoedig. Het bindt aan God en Zijn Christus. Een christen vraagt voortdurend wat God wil dat hij doen zal en God antwoordt ook steeds door Zijn Woord. Zelf heb ik dat ervaren rond een beroep uit Katwijk aan Zee. Ik stond toen in Loon op Zand. Nou, ik was helemaal niet van plan om naar Katwijk te gaan, maar dat beroep liet mij niet los. Heel sterk speelde voor mij een Bijbelwoord uit Psalm 32: „Ik zal u onderwijzen, en u leren van de weg, die gij gaan zult; Ik zal raad geven, Mijn oog zal op u zijn.” Het beroep heb ik aangenomen, maar met een zeer bezwaard hart. Eenmaal in Katwijk twijfelde ik sterk of ik deze roeping niet naar me toe had getrokken. Maar tijdens mijn eerste pastorale bezoek in het ziekenhuis in Leiden zag ik daar in de centrale hal de tekst uit Psalm 32. Dat was voor mij zo’n sterke bevestiging dat ik niet meer heb getwijfeld aan de juistheid van mijn beslissing. Toen dat later wel weer eens het geval was, kreeg ik dezelfde tekst nog eens. Heel ongezocht, op een bijzonder moment. Dan ervaar je de kracht van het Woord.”

Ds. C. Harinck

De Bijbel is een bijzonder boek. Dit merk je als je erin leest. Calvijn zegt dat de Bijbel een vermogen bezit om ons aan te grijpen en ons diepste innerlijk in beslag te nemen. Ik denk dat dit duidelijk maakt dat Bijbellezen iets doet met onze psyche, ons innerlijk leven.

Het Woord van God leeft en is vol kracht. Het dringt door tot het diepst van ons mens-zijn. Veel mensen zeggen dat ze de Bijbel niet kunnen geloven omdat deze zichzelf tegenspreekt. Maar ten diepste weigeren zij de Bijbel te geloven omdat die hen tegenspreekt en veroordeelt. Daarom is bij het lezen in de Bijbel de overtuiging van de Heilige Geest nodig.

Wij dragen bij het lezen in de Bijbel allemaal figuurlijk een bril. Het is daarom belangrijk ons door het Woord te laten gezeggen. Aan Gods Woord mag niets worden toegedaan of afgedaan. Dit moeten vooral uitleggers van het Woord, de predikers, steeds voor ogen houden. We kunnen Ruth en andere Bijbelse figuren van alles laten beleven en het rooster van ons bekeringsschema over de tekst leggen, maar dan spreekt het Woord niet meer. Er is een groot verschil tussen uitlegkunde en inlegkunde. De Schrift moeten we allereerst letterlijk nemen en alleen vergeestelijken als de Schrift zelf daar aanleiding toe geeft. Laten we Schrift met Schrift vergelijken en laat de Bijbel zijn eigen uitlegger zijn. Dan varen we een juiste koers.

De Heilige Geest wil door het Woord in de harten van mensen werken en wekt daardoor allerlei gevoelens in ons op. De ware religie bestaat voor een groot deel uit geestelijke gevoelens. Het christelijk geloof is niet slechts rationeel. De Bijbel spreekt over droefheid over de zonde, vrees voor Gods heiligheid, hoop op Gods genade, verlangens naar God, geloof in Christus, vrede met God door Jezus Christus, vreugde over Gods heil, ijver en liefde voor God en Zijn Naam.

Ware religieuze gevoelens zijn vrucht van de verlichting door de Heilige Geest, waardoor we de Bijbelse waarheden verstaan. Het is dan alsof we in een nieuwe Bijbel lezen, alsof de dominee heel anders preekt dan vroeger. Vooral Christus staat in het middelpunt van deze gevoelens. Het onderscheid tussen dwalende begeestering en ware geestelijke gevoelens is dat ware gevoelens en ervaringen ootmoed voortbrengen en een leven van liefde tot God en de naaste.

Ik geloof dat er aanwijzingen genoeg zijn in Gods Woord om te weten hoe wij ons in allerlei situaties moeten gedragen. Vaak vragen wij om iets bijzonders, terwijl we al weten wat de Heere van ons verwacht. Maar om dan in onze eigen, vaak verkeerde weg bevestigd te worden, zoeken wij het in bijzondere dingen. Wij hebben een verdorven ik dat zelfs God en de Bijbel wil manipuleren. De duivel kent de Bijbel ook en allerlei invallen zijn daarom zeer bedrieglijk.

De Heere heeft mij vaak door Zijn Woord getroost en onderwezen. Ik kan niet zeggen dat ik nu zo dikwijls in moeilijke situaties kennelijk een weg gewezen ben. Meestal wist ik in mijn hart, door de omgang met God in het verborgen gebed, welke weg ik gaan moest.

Ik wil wel kwijt dat de aanneming van het beroep naar Amerika in 1971 mij door de Heere op een bijzondere manier is opgelegd. Op de zondag na Kerst moest ik beslissen. Ik wilde graag in Utrecht blijven. Maar na de morgendienst tijdens Kerst liet de Heere mij mijn verzet zien. En wel zo dat al mijn verzet brak en het in smart en schaamte veranderde. Het was alsof de Heere zei: „Nu heb je erover gepreekt dat Christus bereid was de hemel te verlaten om goddelozen en overtreders te redden van het verderf en jij bent niet bereid om naar Amerika te gaan.” Ik heb het beroep diezelfde dag nog aangenomen. Overigens ben ik maar kort in de VS geweest. Gods weg is niet na te rekenen. In Zijn weg gaan, is beter dan het krijgen van veel opzienbarende teksten.”

„Karakter beïnvloedt manier van Bijbellezen”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?