„Jahweh is rechtvaardig én liefdevol”

Scheiber promoveerde woensdag aan de Theologische Universiteit van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Apeldoorn (TUA) op het (Duitstalige) proefschrift ”Lots neven: Israëls verhouding tot Moab en Ammon in het Oude Testament”. Promotor is prof. dr. H. G. L. Peels, copromotor prof. dr. C. Houtman. Israëls verhouding tot de volken is ambivalent, zo zet Scheiber in zijn proefschrift uiteen. „Enerzijds heeft Israël een bemiddelende taak van het heil naar de volken, anderzijds lezen we van het gericht van Jahweh over de volken en de afgrenzing van Israël ten opzichte van deze volken.

Diezelfde ambivalentie is er ook ten aanzien van Israëls verhouding tot Moab en Ammon. Enerzijds zijn deze volken aan Israël verwant en staan zij beide onder de hoede van Jahweh, zoals onder andere Deuteronomium 2:9-19 laat zien, anderzijds schept de door incest bepaalde herkomst van de Moabieten en Ammonieten een afstand tot Israël.”

De vroege profeten schetsen dat Jahweh de Moabieten en Ammonieten als werktuigen van Zijn gericht over Zijn volk Israël gebruikt. In de late profeten zien we dat Jahweh uit is op de vernietiging van Moab en Ammon. De belangrijkste grond voor dit oordeel is hun hoogmoed.

Scherpe afgrenzing

Des te verrassender is het volgens Scheiber echter dat Jahweh in het boek Jeremía aan de Moabieten en Ammonieten een herstel in het einde der tijden belooft. In het boek Ruth is vervolgens te lezen hoe gunstig Moab getekend wordt. „Er is geen ander boek in het Oude Testament waarin een dergelijk positief beeld van Moab staat geschetst”, aldus Scheiber.

De promovendus toont aan hoe Israëls verhouding tot Moab en Ammon in de loop der eeuwen verslechtert. Eerst was er sprake van een relatief goede verhouding. In de periode na de ballingschap eist Jahweh echter een scherpe afgrenzing tegenover Moab en Ammon. De spanning die Scheiber aan de orde stelt, is dat enerzijds Moab en Ammon broedervolken zijn, onder Jahwehs bijzondere hoede vallend, maar anderzijds het voorwerp zijn van het oordeel van Jahweh.

Scheiber zegt dat de teksten waarin Moab en Ammon onder het gericht van Jahweh vallen, duidelijk in de meerderheid zijn, vergeleken met de passages waarin het heilsperspectief voor deze volken geopend wordt. „Het feit dat Jahwehs verhouding tot Moab en Ammon ambivalent is, impliceert nog niet dat er een spanning in het wezen van God Zelf bestaat. Jahweh is niet alleen een volkomen rechtvaardig en heilig God, maar Hij is ook de God van liefde. Gerechtigheid en liefde zijn in Jahweh geen onverenigbare tegenstellingen. Ze vormen veelmeer een integrerend bestanddeel van Zijn Persoon.”

Particularisme

Vaak wordt beweerd dat Jahweh een soort van stamgod zou zijn, zonder enige relatie met de volkeren buiten Israël. Een particularistische godsopvatting, zo wordt dat wel genoemd.

Ten onrechte, stelt Scheiber. „Particularisme en universalisme zijn geen tegenstellingen. De koningentijd in Israël is juist gestempeld door gerichtswoorden over de omringende volken, terwijl de tijd van na de ballingschap gedomineerd wordt door een sterke, particularistische afgrenzing tegenover deze volken. Volgens mijn definitie van universalisme hebben niet alleen Jahwehs macht en gericht betrekking op de volkeren, maar ook op Zijn heilsplan.”

In ieder geval is het feit dat de volkeren in het Oude Testament door Jahwehs gericht worden getroffen, niet in tegenspraak met het nieuwtestamentische godsbeeld. Scheiber: „Ook in het Nieuwe Testament treedt God als straffende Rechter op. In het Nieuwe Testament wordt echter de unieke concentratie van Gods bemoeienis met deze wereld via het volk Israël, die zo kenmerkend is voor het Oude Testament, doorbroken en verbreed. De zending onder de volkeren is een novum van de nieuwtestamentische tijd.”

Bijbelgetrouw

Dr. Scheiber studeerde aan de behoudende Freie Theologische Akademie in Giessen, een ontmoetingsplaats van gereformeerden en evangelicalen. Wat het thema van Moab en Ammon betreft, bestond er tot nu toe geen monografie in Duitsland.

Scheibers opvatting over het ontstaan van de Pentateuch, de vijf boeken van Mozes, wordt aan de Duitse universiteiten bepaald niet geaccepteerd, zegt hij. „Er is aan onze universiteiten geen consensus over het ontstaan van de Pentateuch. Daar heeft bijna elke hoogleraar zijn eigen theorie. In elk geval gaat mijn opvatting in tegen de klassieke bronnensplitsingstheorie.

Ik verdedig in mijn proefschrift het standpunt dat het bij de Pentateuch om een samenhangend literair werk gaat van één auteur. De Pentateuch behoort, gezien de parallellen in de Hethitische vazallenverdragen, thuis in de tijd van Mozes, halverwege het tweede millennium vóór Christus.”

Dr. Scheiber moest na Giessen zijn promotiestudie vervolgen aan de TUA. „Een Bijbelgetrouwe theologische opleiding in Duitsland is een uitzondering. Getuigschriften van deze opleidingen worden aan de Duitse universiteiten nergens erkend. Daarom moeten allen die hun opleiding willen afsluiten met een promotiestudie, naar het buitenland uitwijken, zoals Engeland, Amerika, Zuid-Afrika, België of in mijn geval Nederland. Daar worden de resultaten van deze Duitse opleidingen wel erkend. Dat blijft voor Duitsland een schrijnende situatie.”

„Jahweh is rechtvaardig én liefdevol”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?