Jaap van den Born (IZB): Ook kleine, krimpende kerk kan missionair zijn

Het missionaire verlangen „aanwakkeren” en zoeken naar „nieuwe mogelijkheden om het Evangelie te delen.” Met die opdracht ging Van den Born (59) in januari 2019 aan de slag bij de IZB, vereniging voor zending in Nederland. Twee dagen per week is hij sindsdien werkzaam in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe.

Het gesprek met de missionair werker heeft plaats in een restaurant op de tiende verdieping van het Forum in het centrum van Groningen. Het 45 meter hoge gebouw, dat eind november werd geopend, biedt onder meer plaats aan filmzalen en een bibliotheek. Zojuist heeft Van den Born op het dakterras diverse toonaangevende panden in de stad aangewezen, waaronder de Martinikerk waar hij elke zondag „met vreugde” z’n plek inneemt. Hij was er acht jaar ambtsdrager, waarvan zeven jaar voorzitter van de kerkenraad.

In 2007 verhuisde Van den Born met zijn gezin vanuit Zeist naar het noorden, nadat hij een nieuwe baan had gekregen in het Universitair Medisch Centrum Groningen. Hij is er hoofd van een onderzoekslaboratorium, vooral gericht op nierziekten. Een jaar geleden bracht hij zijn dienstverband terug naar drie dagen per week. Daarnaast trad hij in dienst van de IZB, waarvan hij eerder bestuurslid was.

Het was voor de organisatie een bewuste keus om te investeren in de drie noordelijke provincies, zegt Van den Born. „De IZB is al jaren betrokken bij het missionaire werk vanuit de Martinikerk en Het Pand, een pioniersplek in de Groningse Korrewegwijk. Maar voor de IZB was dit een beetje een eiland. Een paar jaar geleden ging IZB-Focus van start. Dit is een gemeentebreed programma van twee jaar. Het begint met de concentratie op Jezus Christus als persoonlijke Verlosser en Heiland der wereld en is vandaaruit gericht op missionair gemeente-zijn. Dat sprak me enorm aan, maar de IZB was hiermee vooral actief op de Biblebelt. Ik breng dit traject nu bij kerken in het noorden onder de aandacht.”

Het afgelopen jaar stond voor Van den Born in het teken van contact zoeken met plaatselijke gemeenten. Hij bezocht er zo’n 25, „van degelijk Gereformeerde Bond tot het brede midden van de kerk.” Een groot aantal telt op zondag minder dan honderd kerkgangers. „Dat komt doordat de periferie van Nederland leegloopt, door afnemende werkgelegenheid, maar het heeft ook te maken met de secularisatie.”

Het verraste Van den Born dat diverse gemeenten ondanks hun kleine omvang bewust missionair bezig zijn. Hij noemt als voorbeeld een kerk die een maaltijdproject is gestart. „Gemeenteleden organiseren een maaltijd aan huis en nodigen daarvoor buren uit. Als christen begin je dan met gebed. Daardoor krijg je al snel gesprekken over het geloof. Zo kun je het Evangelie op een natuurlijke manier delen.”

Krimpende kerken

Bij andere gemeenten, waaronder krimpende kerken in het noordoosten van Groningen, merkte de IZB-medewerker verlegenheid met hun missionaire roeping. „Ik snap dat het pijn doet als het aantal kerkgangers in één generatie is teruggelopen van 200 naar 50. Kerkenraden ervaren dat er meer werk op minder schouders terechtkomt. Je kunt dan zo druk zijn met binnenkerkelijke zaken dat je de buitenwereld uit het oog verliest. Ik bevraag zo’n kerk kritisch: Wat is je roeping voor je dorp?”

Uitgangspunt voor Van den Born is dat elke gemeente, hoe klein ook, van betekenis kan zijn voor haar omgeving. Hij noemt als voorbeeld het openstellen van een kerkgebouw op Open Monumentendag. „Bedenk iets wat mensen helpt om over de drempel te komen. Ik hoorde van een kerk die de mogelijkheid bood doopregisters in te zien. Ook waren er doopjurken en doopkaarten opgehangen. Dat leverde mooie gesprekken met bezoekers op.”

De IZB-medewerker heeft geen pasklare recepten, maar daagt kerken uit op zoek te gaan naar mogelijkheden die passen in hun specifieke situatie. „Denk erover na hoe je mensen kunt ontmoeten en kunt aansluiten bij wat hen bezighoudt. Dan vind je altijd punten waarbij je kunt aanhaken met het Evangelie.”

Psalmenvesper

Als voorbeeld noemt Van den Born diverse missionaire activiteiten van de Martinikerk. Eens per maand heeft daar een psalmenvesper plaats. „We zorgen dat er een goed koor zingt. Er komen mensen op af die cultuurminnend zijn en religieuze zoekers.”

Met een nieuw initiatief, een maandelijkse Engelstalige kerkdienst, speelt de Martinikerk in op het grote aantal internationale studenten in de stad. „We maken die diensten breed bekend. De eerste keer kwamen er meteen zo’n 130 bezoekers. Voor de dienst is er koffie en na afloop soep met een broodje. Zo kom je met mensen in contact.”

Voor dorpskerken ziet Van den Born andere mogelijkheden. „Misschien is er een koor in het dorp, dat je kunt aanbieden rond Kerst te zingen in de kerk. Als het komt, vraag je of je dan ook het Kerstevangelie mag lezen. Dat vinden ze waarschijnlijk prima, want het is tenslotte Kerst. Zo kun je eenvoudig iets meegeven aan mensen die je anders niet zou bereiken. En als de boodschap mensen raakt, komen ze terug.”

Twee hervormde gemeenten in Groningen en Drenthe –Nieuwe Pekela en Nieuweroord-Noordscheschut– zijn recent gestart met een IZB-Focustraject. Van den Born begeleidt beide gemeenten vier uur per week. Daarnaast vervolgt hij zijn gesprekken met kerken over missionaire mogelijkheden. „Onze opdracht is zaaien. En intussen mogen we erop vertrouwen dat de Geest Zijn werk doet.”

Jaap van den Born (IZB): Ook kleine, krimpende kerk kan missionair zijn

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?