Karen Armstrong is bezorgd over polarisatie

De Britse schrijfster stelt dat het juist goed is „om deze oncomfortabele beelden bewust toe te laten en diep op je in te laten werken. Dat zal helpen om compassie te hebben met onze medemens.”

Armstrong, die vorig jaar vanwege haar bijdrage aan de dialoog tussen verschillende religies aan de Vrije Universiteit (VU) Amsterdam een eredoctoraat ontving in de theologie en religiestudies, sprak donderdagmiddag aan de VU over de betekenis van compassie in een tijd van toenemende polarisatie. Ze was uitgenodigd als spreker op een symposium dat was georganiseerd door Nieuw Wij, Handvest voor Compassie en Kerk en Wereld. Inmiddels heeft Armstrong ruim twintig boeken op haar naam staan.

De auteur ging allereerst in op de betekenis van het begrip compassie in het Nederlands. „Ik heb begrepen dat jullie niet echt een goede vertaling kennen van het begrip compassie. Compassie of medelijden betekent in het Nederlands zoiets als het Engelse woord ”pity” (zielig, red.). In dit woord zit iets ongelijkwaardigs. Compassie gaat echter over gelijkheid. Letterlijk betekent het: samen lijden.”

De betekenis ligt volgens Armstrong dicht bij de gedachte van de „gouden regel”: niemand anders behandelen dan hoe je zelf behandeld wilt worden. De schrijfster noemde de Chinese wijsgeer Confucius, die geboren werd in de zesde eeuw voor Christus, als een van de eersten die de gouden regel hanteerde.

„Jezus zei zelfs dat we onze vijanden moeten liefhebben”, vervolgde Armstrong. „De achtergrond van dit liefhebben ligt in het soort verbond dat koningen met elkaar sloten. Daarbij spraken zij af dat zij op elkaar zouden letten. Dit soort liefde hebben we vandaag de dag ook nodig, willen we de samenleving levensvatbaar houden.”

Polarisatie

Armstrong maakt zich zorgen over de toenemende polarisatie tussen verschillende groepen in de samenleving. De wereldwijde opkomst van nationalisme maakt haar zorgen er niet minder op. „We hebben te maken met wat ik de ziekte van nationalisme noem. We zien dit in het Amerika van Donald Trump en het Hongarije van Viktor Orbán. Maar ook in mijn eigen land, met de brexit. Na de beslissing tot de brexit is het aantal gevallen van aan haat gerelateerde criminaliteit met 48 procent gestegen.”

De uitvinding van de nationale staat in de negentiende eeuw kent „een gevaarlijke zwakte”, in de ogen van de Britse. „Door de nadruk op volk of etniciteit lopen buitenstaanders het risico buitengesloten of zelfs uitgeroeid te worden. We hebben dit waarheid zien worden tijdens de Armeense genocide in de jaren tien van de vorige eeuw en de uitroeiing van de Joden in nazi-Duitsland. Ondanks dat er gezegd werd: „Dit nooit weer”, gebeurde in Bosnië en Herzegovina in de negentiger jaren precies hetzelfde.”

Eigen gelijk

We moeten leren ons eigen gelijk te relativeren en ons te verplaatsen in de positie van een ander, aldus Armstrong. „Hierbij helpen beelden in de krant of op televisie. Wij leven in bevoorrechte landen en we hebben het over tal van problemen. Maar met alle respect: het zijn problemen van de eerstewereldlanden. Mensen in Jemen zouden maar wat graag onze problemen willen hebben.”

Domenica Ghidei, die als 17-jarige vanuit Eritrea naar Nederland kwam en nu lid is van de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie, stelde de vraag welke prijs Europa wil betalen voor het vredige en welvarende leven. „De beelden op het nieuws laten ons zien wat de prijs is: duizenden doden op de Middellandse Zee, uitgebuite mensen voor onze mooie goedkope kleding, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Wij kijken in onze wetboeken, maar we zouden allereerst in elkaars ogen moeten kijken.”

Tijdens het symposium reikte Armstrong de jaarlijkse Compassieprijs uit. Het publiek koos uit drie initiatieven het project van Karim Amghar, die zich inzet voor het tegengaan van discriminatie in de Nederlandse samenleving.

Karen Armstrong is bezorgd over polarisatie

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?