Column: Zielloze slimheid

Dat vereist geen heel ingewikkelde discussies. Als je in een gesprek tien keer vraagt welke dag het is en tien keer de mededeling krijgt dat het vandaag donderdag is, dan kun je ervan op aan dat je niet met een mens spreekt. Na drie keer dezelfde vraag zou een mens geïrriteerd reageren. Dat maakt dit type robot heel geschikt voor gebruik bij dementerenden, of bij anderen met een niet goed werkend geheugen, zoals sommige politici en hun kiezers. Begrijpelijk dat Musk nu al denkt aan massaproductie. Veel bedrijven maken op hun website gebruik van chatbots, computerprogramma’s die schriftelijk of met stemsimulatie vragen van klanten moeten beantwoorden. Het verschil met de vroegere callcentermedewerkers is dat er nu niet meer vermoeid gezucht wordt. De overeenkomst is dat er uiteindelijk toch moet worden doorverbonden met iemand die wel verstand van zaken heeft. Dat verandert niet als de chatbot op het scherm komt met een virtueel gezicht met lipsynchronisatie, of driedimensionaal als pop achter een balie. Wel krijg je er een onbehaaglijker gevoel bij naarmate het echter lijkt: beter bedriegen blijkt meer te bedreigen. Zorgrobots in de vorm van een babyzeehond geven een ontspannen sfeer en worden ook door ouderen gemakkelijk geaccepteerd. Dat geldt evenzo voor technisch ogende hulpapparaten die simpele huishoudelijke taken kunnen uitvoeren. Net als bij productierobots in fabrieken heeft de mens dan de dominante rol, en dat ligt ons wel. Zolang ze louter als ding te beschouwen zijn, kunnen zelfs op echte mensen lijkende robots aanlokkelijk lijken, zoals te zien is bij de trollenkoning in de Efteling en bij seksrobots in de porno-industrie. Maar dat blijkt niet zonder bijwerkingen: nachtmerries bij kinderen en psychologische schade bij volwassenen. Als we robots maken naar ons beeld en naar onze gelijkenis (en liefst nog wat knapper), komen we onszelf tegen. Zulke humanoïde robots met kunstmatige intelligentie sturen hun eigen gedrag al naar gelang ze uit hun omgeving prikkels ervaren, en ze leren daarvan. Dat maakt ze onvoorspelbaar. In combinatie met het hebben van beweegbare ledematen kan dat gevaarlijk zijn. Gewone mensen doorlopen een uitgebreid opvoedingstraject, waardoor basale waarden en normen worden geïnternaliseerd tot een eigen consciëntie, maar dergelijke robots zijn gewoon gewetenloos. Ook al wordt hun AI-software voorzien van ethische regels, dan nog blijven het ten principale psychopaten. Wat dat betreft is het niet geheel geruststellend dat hun gedragsbeveiliging wordt ingesteld onder supervisie van ontwikkelaars als Musk. Vooreerst zullen de humanoïde robots bestaan uit elektronica inclusief software, mechanieken, een kunsthuidomhulling en batterijen. Allemaal dode materie. Het is echter al mogelijk om gebruik te maken van levend weefsel. Met 3D-printers kunnen hersenstructuren geprint worden, maar bijvoorbeeld varkensbreinen lijken ook inzetbaar. Bij het opgroeien zijn die laatste al voorgeprogrammeerd. Dat maakt ze mogelijk niet geheel onbevooroordeeld richting mensen. Vanwege toevoer van energie en voedingsmiddelen worden levende AI-systemen vooralsnog niet in bewegende robots ingebouwd. Maar koppeling van kunstmatig intelligente superbreinen met het internet kan ons allen treffen. Nu al ontregelen algoritmen onze samenleving, maar AI kan met slimme hacks onze met technologie doordrenkte wereld veranderen in een griezelig spookhuis. Dan kunnen al die systemen waar we op vertrouwen –voor onze navigatie, onze nieuwsvoorziening of onze levensbehoeften– ons ontvallen. Dan raken we niet alleen de weg kwijt, maar ook de waarheid en het leven. _De auteur is adviserend ingenieur._

Column: Zielloze slimheid

Opinie | Column Ries van Maldegem

RD.nl in uw mailbox?