Ondanks dat veel burgers van het straatarme Haïti toch al worstelen met de hoge kosten voor levensonderhoud, kondigden de autoriteiten midden september aan een einde te maken aan de brandstofsubsidie. Dat leidde tot grote onrust, die nog altijd voortduurt. Ook deze week gingen duizenden mensen uit protest de straat op.

Door de gestegen brandstofkosten komen veel Haïtianen in de knel, zegt Daniel Jean-Louis vanuit de hoofdstad Port-au-Prince. De Haïtiaan is directeur van Parole et Action, een partnerorganisatie van ontwikkelingsorganisatie Woord en Daad. „Alles in het land draait uiteindelijk op brandstof”, licht hij toe. De elektriciteitsvoorziening in Haïti is zo onbetrouwbaar, dat bedrijven –maar ook instellingen zoals ziekenhuizen– eigen dieselgeneratoren hebben.

Hoewel de brandstofcrisis de huidige publieke onvrede lijkt te veroorzaken, zijn de protesten een symptoom van dieperliggende problemen, aldus Jean-Louis. Criminele bendes zijn er daar een van.

Belegerd

In grote delen van het land hebben deze criminelen het voor het zeggen. Het geweld is door gevechten tussen rivaliserende bendes de laatste maanden enorm toegenomen in Port-au-Prince. Volgens een schatting van het Bureau voor de coördinatie van humanitaire zaken van de Verenigde Naties (OCHA) staat meer dan een derde van de hoofdstad onder controle van bendes.

De stad is door deze groepen in feite belegerd, zegt Jean-Louis. Ondanks de aanwezigheid van brandstof in terminals, kan het goedje de hoofdstad niet bereiken. Want bendes hebben de controle over toegangswegen tot Port-au-Prince. De dagelijkse activiteiten op het Caribische land zijn erdoor verlamd.

Getroffen door een brandstoftekort moest een van de belangrijkste ziekenhuizen in de Haïtiaanse hoofdstad Port-au-Prince zijn 
capaciteit al terugschroeven. „Gezien deze moeilijke en trieste realiteit, kunnen we niet zeggen wanneer het ziekenhuis de normale operaties kan hervatten als dit tekort aanhoudt”, aldus het Bernard Mevs-ziekenhuis in een verklaring die het dinsdag op Facebook deelde.

Mede door de politieke impasse op dit moment, kan de overheid geen vuist maken tegen de bendes. Die hebben na de moord op president Jovenel Moïse in 2021 flink aan invloed gewonnen. Sindsdien wordt het land geleid door Ariel Henry als interim-premier.

Volgens de directeur van Parole et Action –en veel Haïtianen met hem– heeft Henry geen legitimiteit. Eerder geplande verkiezingen zijn uitgesteld nadat de premier de raad die de verkiezingen organiseert, had ontslagen. Een nieuwe stembusgang blijft nog altijd uit. „We zitten opgescheept met een leider die niet is verkozen, dus illegaal regeert”, is de overtuiging van Jean-Louis.

Zwarte markt

Daarnaast bevindt het land zich middenin een economische crisis, en de Haïtianen betalen de prijs. De inflatie in Haïti heeft het hoogste niveau in tien jaar bereikt. De voedselprijzen zijn enorm gestegen, terwijl brandstof vaak alleen op de zwarte markt verkrijgbaar is. Dat leidt tot hartverscheurende taferelen, hoort Sander Verduijn terug van de lokale partners. Hij is regionaal strategisch adviseur van Woord en Daad in Lima, Peru.

Grote delen van de bevolking zijn inmiddels afhankelijk van voedselhulp. Volgens het Wereldvoedselprogramma van de VN krijgen meer dan 4,5 miljoen mensen te maken met voedselonzekerheid, van wie zo’n 1,3 miljoen in acute nood zijn.

„Een economische crisis, een bendecrisis en een politieke crisis zijn samengesmolten tot een humanitaire catastrofe”, waarschuwde de VN-vertegenwoordiger Helen La Lime voor Haïti maandag. „We moeten de hoop niet verliezen, maar onze inspanningen bundelen om een weg te vinden naar een betere toekomst.”

Maar hoe die weg uit het dal ingeslagen moet worden, is volgens Jean-Louis een groot vraagteken. „Haïti bevindt zich in een impasse. De problemen zijn zo complex, dat niemand weet waar de oplossing precies vandaan moet komen.” Een eerste stap is om als maatschappelijk middenveld, kerken en politieke partijen te komen tot een regering die breed vertrouwen geniet, zegt de Haïtiaan.

Dat een oplossing niet zomaar voor handen is, merkt ook Verduijn van Woord en Daad op. Hij wijst op de rol van de internationale gemeenschap, die volgens hem niet kan blijven toekijken. Interventies zoals die in verleden plaatsvonden, wijst hij af. Die hebben de instabiliteit van het land alleen maar verergert.

Volgens de medewerker van Woord en Daad moet de internationale gemeenschap de Haïtianen alleen faciliteren in hun zoektocht naar een uitweg uit de crisis. „De Haïtiaanse problemen moeten door Haïtianen zelf worden opgelost”, zegt hij. Want als de oplossing vanuit samenleving zelf komt, aldus Verduijn, zal die het meest effectief blijken te zijn.